Komedia w literaturze – definicja, cechy, przykłady

komedia w literaturze

Komedia od wielu wieków bawi i śmieszy czytelników. Już w czasach antycznych była uznawana za jeden z głównych gatunków literackich. Nie każda komedia jest jednak zabawna w tradycyjny, przewidywalny sposób. Pojawia się w niej groteska, karykatura, a akcja zmierza do szczęśliwego zakończenia. Komedia w literaturze – poznaj jej definicję, cechy i przykłady.

Komedia w literaturze – co ją charakteryzuje?

Komedia należy do gatunku dramatycznego. Wywodzi się jeszcze ze starożytności, kiedy wraz z tragedią stanowiła podstawowy gatunek, na podstawie którego wystawiano przedstawienia w teatrze.

Cechy komedii w literaturze antycznej to spójna, jednorodna konstrukcja, obecność chóru, który był komentatorem i uczestnikiem wydarzeń, prosty, rubaszny język. Celem komedii antycznych było przedstawienie w krzywym zwierciadle wad ludzkich, urzędów czy funkcji społecznych. Najbardziej znanym twórcą komedii antycznej był Arystofanes.

Obecnie komedia w literaturze oznacza radosną fabułę, a wszystkie wydarzenia zmierzają do szczęśliwego zakończenia. Pojawia się komizm, groteska i karykatura, co ma na celu wprawienie czytelnika w dobry nastrój. W przesadzony sposób pokazywani są politycy, światowe wydarzenia, czy charakterystyczne zachowania różnych grup osób.

Definicja komedii w literaturze

Zastanawiając się, jaka jest definicja komedii w literaturze, warto skupić się na jej charakterystycznych cechach w poszczególnych epokach literackich.

Od starożytności komedia przechodziła ogromne zmiany, dyktowane kolejnymi epokami w literaturze, modyfikując tym samym charakterystyczne dla niej cechy. Zaczynając od komedii średniowiecznej, widzimy w niej krótkie scenki wypełnione komizmem sytuacyjnym oraz karykaturą. Dalej możemy wyróżnić komedię dell’arte, czyli włoskie komedie ludowe. Ich treść zawierała głównie opisy cech charakteru i wyglądu, ukazane w stereotypowe i przerysowany sposób.

Kolejna epoka przyniosła nam komedie romantyczne, w których przeczytać można o różnych zjawiskach fantastycznych, a ich celem nadal było rozmieszenie czytelnika. Komedie klasycyzujące z kolei skupiały się na tematyce obyczajowej, pokazując cechy ludzkiej natury w humorystyczny sposób.

Komedia w literaturze – przykłady

Próbując dowiedzieć się, co to jest komedia w literaturze, przykłady tej twórczości same przychodzą nam do głowy, pokazując nam jak popularny jest ten gatunek. Analizując tematykę, jaką najczęściej podejmowali autorzy, można dokonać podziału na kilka jej rodzajów.

Jedną z najczęściej tworzonych komedii w literaturze polskiej i zagranicznej są komedie intrygi, w których czytelnik dostaje nagłe zwroty akcji, zaskakujące zakończenie i dużą dawkę śmiechu. Przykładem mogą być Śluby Panieńskie autorstwa Aleksandra Fredry. Intryga, uknuta przez bohatera Gustawa, ma na celu połączenie go z Anielą, a efektem pobocznym jest związek Klary i Albina. Paradoksem jest to, że decyzję o ślubie Gustawa i Anieli podjęli Radost i Dobrójka już wcześniej.

W Ślubach panieńskich zobaczymy tez cechy komedii charakteru, w której bohaterami są reprezentanci środowiska szlacheckiego, całkiem odmienni od siebie. Każdy z bohaterów ma jedną charakterystyczną, uwypukloną cechę, tak, żeby bardziej widoczne były różnice między nimi.

W kolejnym przykładem komedii w literaturze może być Świętoszek autorstwa Moliera, w którym sami bohaterowie są źródłem śmiechu czytelników. Pokazują oni zachowania całkowicie nieprzystające do rzeczywistości. Zestawienie dwóch charakterów, Tartuffa i Orgona, wywołują w nas śmiech. Świętoszek jest zarówno komedią charakteru, jak i komedią intrygi. Molier w rewelacyjny sposób buduje napięcie, aż do momentu zdemaskowania świętoszka.

Możemy także wyróżnić komedię polityczną i tutaj doskonałym przykładem będzie Powrót posła Juliana Ursyna Niemcewicza. W komedii politycznej ośmiesza się zjawiska społeczne, metody rządzenia, czy sam aparat władzy. Niemcewicz pokazuje aktualne wydarzenia przed uchwaleniem konstytucji 3 maja, a bohaterowie podzieleni są na dwa obozy – „prawdziwych Polaków” oraz konserwatystów.

Komedia w literaturze współczesnej

Wielu autorów, piszących komedie w literaturze współczesnej, to pisarze tworzący historie kryminalne. Można wymienić tutaj kilku przedstawicieli tego gatunku – Joannę Chmielewską, Olgę Rudnicką, Alexa Rogozińskiego czy Iwonę Banach. Z przedstawicieli literatury światowej nie można nie wymienić Kurta Vonneguta czy Fran Lebowitz.

W wielu komediach antydetektywistycznych parodiowani są znani detektywi np. Sherlock Holmes czy Pani Murple. Autorzy pokazują w ten sposób, jak nie powinny wyglądać śledztwa, ale mimo wszechobecnej komedii pomyłek, bohaterowie doprowadzają do ich rozwiązania.

Jest też wiele powieści obyczajowych, które wpisują się nurt komedii w literaturze. Warto wspomnieć tutaj o uwielbianej przez kobiety Gabrieli Gargaś, która pisze powieści o życiu, ale także ze sporą dawką humory, jak na przykład w powieści Matka roku.