Sztuka daje przestrzeń emocjom, spostrzeżeniom, przeżyciom. Pozwala znaleźć ujście dla potrzeby aktywizmu społecznego, służy dydaktyce, inspiruje. Przez wieki zmieniała się jej funkcja. Artyści, niezależnie od wybranego medium, tworzyli dla samego procesu tworzenia, dla mobilizowania narodu do walki lub krytycznego oceniania rzeczywistości. Poezja daje twórcy ogromne możliwości – ale co zrobić, by je wykorzystać? Jak napisać dobry wiersz, a potem kolejny, by w końcu zostać poetą? Oto kilka cennych rad dla początkujących pisarzy.
Jak napisać wiersz? Zacznij od czytania!
Każdy twórca, chcący zajmować się słowem pisanym, musi zacząć od czytania. Najlepiej nie zamykać się na dzieła z jednej epoki lub jednego autora. Dla twórczości poetyckiej najcenniejsze będzie poznawanie tropów literackich, najważniejszych motywów, nawiązań do klasyki literatury i najważniejszych tekstów kultury w tej części świata. Obcowanie z mnogością stylów, różnorodnością form i zasad, jakie rządziły wierszami, pozwoli wypracować własny, niepowtarzalny sposób wyrazu.
Oczytanie chroni również przed szafowaniem wzniosłymi pojęciami przy jednoczesnym ślizganiu się po powierzchni danego zagadnienia, bez ich głębszego zrozumienia. Na początek możesz więc sięgnąć do twórczości niekwestionowanej mistrzyni opisywania codzienności – Wisławy Szymborskiej. Noblistka z niebywałą wrażliwością i czułością dostrzegała zwykłe błahostki, tworząc z nich światowej klasy poezję. Warto też zwrócić uwagę na piszącego współcześnie Tomasza Różyckiego, który z ogromną ciekawością dostrzega każdy cień emocji, widzi filozofię w okruszkach na stole czy poszukuje odwiecznych rytmów w codzienności. Bez wyniosłego tonu, pompatyczności czy przesadnej dramaturgii.
Czytając poezję zauważysz szybko, że w najlepszych wierszach nie brakuje dosłowności. Nie każdy wers musi zawierać trudną do rozgryzienia metaforę. Znajdziesz ogrom prostych w przekazie dzieł, które zostawiają jednak duże pole do interpretacji. Szczególnie w literaturze współczesnej wiersze skracane są do miniaturowych form, jednak nie ma w nich słów przypadkowych. Dzięki tej precyzji trzywersowy utwór staje się dziełem, które można analizować na wiele sposobów. Tak pisze np. Julia Szychowiak, Ryszard Krynicki, Krystyna Miłobędzka czy Bohdan Zadura.
W stronę klasyki, czyli jak napisać wiersz rymowany?
Fakt, że żyjesz w określonej epoce literackiej, nie musi wcale wymuszać konkretnych sposobów tworzenia. Najlepsi poeci często wymykali się epokowym wzorcom i sięgali po formy wyprzedzające ich czasy. Doskonałym przykładem jest Cyprian Kamil Norwid lub Witkacy. Możesz również sięgać wstecz i niczym Zbigniew Herbert lub Czesław Miłosz czerpać z klasycznych rozwiązań.
Współcześni poeci najczęściej decydują się tworzyć bez rymów (o tym, jak napisać wiersz biały, opowiemy za chwilę). Jeśli jednak chcesz zdecydować się na poezję rymowaną, przyda Ci się nieco teorii. Możesz na przykład zdecydować się na tym etapie na konkretny gatunek literacki: sonet, odę, fraszkę czy hymn. Wymusi to określoną strukturę wiersza, w przypadku niektórych gatunków – bardzo restrykcyjną.
Dowiedz się też, jakie są rodzaje rymów. Nie chodzi tylko o układ parzysty (AABB) lub krzyżowy (ABAB), ale umiejscowienie rymów w tekście: inicjalne, zewnętrzne, wewnętrzne, końcowe. Bardzo ważne jest też poznanie podziału rymów ze względu na przestrzeń akcentującą (np. rymy męskie, żeńskie, dokładne, niedokładne itd.).
I tu właśnie warto dostrzec, że twórczość poetycka wcale nie jest kwestią wyłącznie natchnienia i talentu. Wystarczy przyjrzeć się niebywale precyzyjnej strukturze Iliady i Odysei opartej na heksametrze daktylicznym. Tacy poeci jak Adam Mickiewicz czy Norwid korzystali z metrum jakim jest heksametr polski. Stosowanie sylabotonizmu wymaga ogromnych nakładów pracy i doskonałego warsztatu!
Ale początkujący twórcy nie muszą wcale zaczynać od poznawania zasad sylabotonizmu. Co więcej – nigdy nie muszą z nich korzystać! Ważne jest to, by nauczyć się budować rytm wiersza oraz nie bać się poprawek. Praca nad wierszem może trwać długo, myśli mogą długi czas kotłować się w głowie, zmieniać swoją postać. Nie bój się przelewać tego na papier i wprowadzać zmian w swoich utworach. Nic nie stoi na przeszkodzie, by korzystać z internetowych narzędzi, które pomogą znaleźć bardziej pasujące słowa! Korzystaj ze słowników rymów, synonimów czy wyrażeń bliskoznacznych, a już sam proces tworzenia przyniesie Ci dużo nowej wiedzy.
Bez rymu, ale nie bez rytmu, czyli jak napisać wiersz biały
Pozbawiony rymów wiersz również posiada określoną budowę. A przynajmniej może takową posiadać! Odpowiednio zbudowany rytm utworu nadaje mu tempo, strukturyzuje i sam w sobie może być zabiegiem stylistycznym. Wiersze sylabiczne, sylabotoniczne i toniczne mogą być białe, a jednocześnie opierać się na stabilnym szkielecie.
We współczesnej poezji często pojawiają się również wiersze wolne – w tym przypadku forma wiersza może stanowić element sztuki wizualnej, rozszerzać znaczenia, prowokować. Słowa rozsypane na kartce, wieloznaczeniowość i abstrakcja – spróbuj wykorzystać to w swoim wierszu! Nawet jeśli eksperyment trafi do szuflady, efekt może Cię zaskoczyć. Inspiracją może być twórczość dadaistów czy np. Jacka Dehnela.
Jak napisać wiersz miłosny? Znaj swoją publiczność!
W środowisku poetyckim nieustannie trwa dyskusja o tym, czy pisze się dla siebie, czy dla swoich odbiorców. Przez wieki to pytanie wracało, tylko brzmiało nieco inaczej, a mianowicie: jaka jest funkcja poezji i rola poety? Nie będziemy próbowali na nie odpowiedzieć, jednak zasugerujemy, że pewien typ wierszy wymaga przede wszystkim uwzględnienia swoich czytelników.
Wiersz miłosny napisany nie tylko po to, by dać wyraz uczuciom, ale i zaprezentować je ukochanej osobie, wymaga uwzględnienia jej percepcji. Warto w taki utwór wpleść wspomnienia z wspólnych chwil, intymne emocje czy skupić się na cechach tej drugiej osoby, aby treść była unikalna i personalna.
Napisanie dobrego wiersza jest trudne, ale dobra wiadomość jest taka, że tę umiejętność można ćwiczyć! Warto obcować często z poezją, dużo czytać i jeszcze więcej pisać, aby rozpoznać swój styl oraz nauczyć się formułować swoje myśli. Obserwuj świat i dostrzegaj w nim piękno na co dzień – to niezmierzone źródło inspiracji!