Autor widmo to zawód o niezwykle tajemniczym brzmieniu. Może zdarzyło Ci się kiedyś usłyszeć też angielskie określenie ghostwriter. Co to za praca? Na czym ona polega? W najprostszym znaczeniu zawód ten wykonuje osoba, która pisze książki, teksty piosenek czy wiersze na zlecenie kogoś innego. W odróżnieniu jednak od copywritera, ghostwriter zrzeka się praw autorskich, a za autora tekstu podaje się zleceniodawca.
Jednak czy można taki zawód wykonywać legalnie w Polsce? Z jakimi trudnościami będzie musiał się zmierzyć potencjalny autor widmo? Oraz gdzie jest granica między ghostwritingiem, a innymi profesjami związanymi z tworzeniem i redakcją treści? Czytaj dalej, by się dowiedzieć!
Ghostwriter – kto to? Regulacje prawne
Prawo autorskie w Polsce nie jest możliwe do przeniesienia na inną osobę. Oznacza to dokładnie tyle, że autor treści zawsze pozostaje jej autorem, niezależnie od swoich chęci. Może on jedynie zdecydować o oddaniu praw majątkowych związanych z wykorzystaniem tekstu, wciąż jednak prawo autorskie przysługuje autorowi.
Oznacza to zatem, że każdy autor widmo działa w Polsce poza obowiązującym prawem. To osoba, która dobrowolnie oddaje komuś tekst i pozwala się pod nim podpisać. Jej nazwisko jest pominięte na okładce, nie zostaje również uwzględnione w żadnym miejscu książki (np. jako redaktor czy korektor). Większość prawników uważa więc, że umowa o ghostwriting jest nieważna w świetle polskiego prawa – a więc jej niedotrzymanie nie może być egzekwowane.
Co więcej, ghostwriterzy oraz ich zleceniodawcy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej pod zarzutem plagiatu. Jeśli zaś ghostwriting dotyczył pisania prac dyplomowych, osoba, która się tak zdobytym dyplomem posługuje, popełnia przestępstwo posługiwania się fałszywym dokumentem i poświadczania nieprawdy (art. 273 i 272 kodeksu karnego). Może to doprowadzić do unieważnienia dyplomu. Dodatkowo, jeśli to nauczyciel akademicki pracuje jako ghostwriter lub korzysta z takiej usługi, może odpowiadać dyscyplinarnie za złamanie etyki zawodu nauczyciela.
Autor widmo – kto korzysta z jego usług?
Czym na co dzień zajmuje się ghostwriter? Praca ta polega na całościowym lub częściowym napisaniu utworu, do którego autorstwa w wyniku porozumienia stron (współ)autor się nie przyznaje.
Trudno określić skalę zjawiska – w końcu obu stronom zależy na poufności, a więc jedynie niektóre przypadki wychodzą na światło dzienne. Ghostwriterzy mogą przyjmować zlecenia od studentów, którzy mają trudności w samodzielnym napisaniu pracy dyplomowej, ale dążą do uzyskania tytułu naukowego.
Z usług autora widmo może skorzystać polityk, który nie ma czasu lub talentu do tworzenia charyzmatycznych przemówień lub celebryta mający pomysł na bestsellerową książkę – np. autobiografię. Autor widmo może działać na ogromną skalę (jak właśnie w przypadku pisania opasłych książek), jak i mniejszą, związaną choćby z zamieszczaniem komentarzy w sieci.
W niektórych przypadkach ghostwriter jest współautorem tekstu i dzieje się to wtedy, gdy osoba zlecająca miała swój wkład w proces tworzenia. Wciąż jednak pominięcie współautorstwa jest podawaniem nieprawdziwej informacji na temat autorstwa.
Korzyści, na jakie może liczyć osoba zlecająca, to przede wszystkim duża oszczędność czasu. Oddelegowanie czasochłonnego zadania, jakim jest napisanie książki lub pracy dyplomowej, jest ogromnym odciążeniem – również psychicznym. Nawet jeśli zlecając zadanie ghostwriterowi osoba, która nie lubi lub nie potrafi dobrze pisać, może stać się poczytnym pisarzem, jest to jednak wizerunek kreowany na oszustwie. Chociaż czytelnicy otrzymują wysokiej jakości tekst, a zleceniodawca zarabia na książce lub czerpie innego rodzaju korzyści i – można by rzec –wszystkie strony są zadowolone, to jednak jest to działanie niezgodne z prawem.
Copywriter a ghostwriter – praca związana z pisaniem
Do pewnego etapu praca copywritera i ghostwritera może wyglądać bardzo podobnie. W obu zawodach podobne cechy i umiejętności są pożądane, aby dobrze wykonywać swoje zadania. Niezwykle cenna jest umiejętność trafienia do grupy docelowej, dostosowania stylu, przystępnego podawania informacji, a także kreatywności i poprawności językowej.
Jednak copywriter może wykorzystać teksty na potrzeby budowania portfolio. W taki sposób przedstawia swoje treści kolejnym zleceniodawcom oraz tworzy swoją markę osobistą. Nie można zatem mówić o zrzekaniu się autorstwa, co jest esencjonalne w przypadku zawodu ghostwritera.
Zawód copywitera można w Polsce legalnie wykonywać. Przenoszone zostają prawa majątkowe do powstałych treści, copywriter może również udzielić wyłącznej lub niewyłącznej licencji. Co więcej w przypadku copywritera powinny zostać podpisane stosowne umowy, które w Polsce są zgodne z prawem – nieważne pozostają za to nieoficjalne ustalenia między zleceniodawcą a wykonawcą.
Ghostwriting – zagrożenia
Zawód ghostwritera realizuje różnorodne potrzeby związane z procesem tworzenia treści, budowania wizerunku i własnej marki. Jednak to, co jest potencjalną korzyścią, staje się jednocześnie zagrożeniem. W przypadku ujawnienia prawdziwego autorstwa, zleceniodawca będzie narażony na kryzys wizerunkowy. W przypadku kariery akademickiej może to przekreślić osiągnięcia zdobyte samodzielnie po zakupieniu pracy dyplomowej lub zrealizowaniu usługi ghostwritingu.