Epoki historyczne są określonymi odcinkami czasu, w których zachodziły istotne zmiany społeczne, kulturowe, polityczne oraz gospodarcze, pozostawiając trwały ślad w historii ludzkości. W zależności od dziedziny, nazwy epok historycznych oraz ich długość czasowa mogą różnić się od siebie. W artykule omówione zostały poszczególne epoki po kolei, ich podziały, daty oraz oś czasu.
Czym jest epoka historyczna?
Epoka historyczna to określony okres czasu w historii ludzkości, którego ramy czasowe są wyznaczone przez przełomowe wydarzenia. Są to wydarzenia, które z obecnej perspektywy wywarły znaczący wpływ na losy ludzkości. Moment kończący daną epokę i rozpoczynający kolejną określa się jako cezurę. Każda epoka ma swoje unikalne cechy, które odróżniają ją od innych okresów historycznych. Długość epoki historycznej może być różna i zależy od specyfiki danego okresu oraz od dominujących wydarzeń i procesów w historii dane społeczności lub cywilizacji.
Epoki historyczne – oś czasu
Periodyzacja dziejów, czyli umowny podział czasu na epoki, w kontekście historii z obecnego stanu wiedzy obejmuje sześć głównych epok, które wyznaczają kluczowe etapy rozwoju ludzkości. Każda epoka historyczna stanowi ważny etap dziejowy, ponieważ kształtuje kulturową i społeczną świadomość ludzkości oraz wpływa na rozwój nauki, sztuki i polityki. Oś czasu przedstawia ramy czasowe kolejnych epok historycznych, pomagając nam zobaczyć ich umowny podział i przemieszczanie się ludzkości przez wieki.
Charakterystyka poszczególnych epok w historii
Od prehistorii po współczesność, każda epoka wyznaczała własne trendy, idee i przełomowe wydarzenia, które definiowały jej dziedzictwo i wpływ na świat.
- Prehistoria – to okres, który zaczyna się w chwili, gdy na naszej planecie pojawił się pierwszy przedstawiciel gatunku Homo sapiens. Okres sięga około 2,6 mln lat temu. Na Ziemi pojawił się wtedy australopitek – istota przypominająca człowieka. Epoka ta trwała do wynalezienia pisma, czyli około 3500 r. p.n.e.
- Starożytność – to okres rozpoczynający się wraz z pojawieniem się pisma około XXX w. p.n.e , trwający aż do roku 476 roku n.e. W tym okresie następował rozwój starożytnego Egiptu, kultur Bliskiego i Dalekiego Wschodu, Grecji i Rzymu. Koniec epoki nastąpił wraz z rozpadem cesarstwa zachodniorzymskiego, które było ówcześnie najpotężniejszym imperium na świecie.
- Średniowiecze – rozpoczęło się wraz z upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 roku. Był to okres trwający od V do XV wieku. Koniec średniowiecza do dziś powoduje spory wśród historyków. Niektórzy uważają, że zakończył się z zapoczątkowaniem reformacji przez Marcina Lutra w 1517 r lub wraz z upadkiem Cesarstwa Wschodniorzymskiego w roku 1453, kiedy to Turcy zdobyli Konstantynopol. Ostatecznie przyjmuję się rok 1492.
- Nowożytność – to okres rozpoczynający się od 1492 roku odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Realnymi wyznacznikami przejścia od średniowiecza do nowożytności są m.in. przemiany kulturowe, polityczne, państwowe oraz ideologiczne. Koniec tej epoki datuje się na rok 1789, kiedy to był wybuch wielkiej rewolucji francuskiej.
- XIX wiek – to okres rozpoczynający się od wybuchu rewolucji francuskiej w roku 1789 i kończący się wybuchem I wojny światowej. Nie brakuje też głosów historyków, którzy uważają epokę XIX wieku jako część nowożytności.
- Współczesność – początek epoki przypada na rok 1914 wraz z wybuchem I wojny światowej. Okres ten można podzielić na następujące etapy: Pierwsza wojna światowa (1914-1918), okres międzywojenny (USA i ZSRR umocniły swoją pozycję na arenie międzynarodowej, Polska wróciła na mapę Europy), druga wojna światowa (1939-1945) oraz powojnie (okres trwający od 1945 roku do dziś).
Epoki literackie – chronologicznie
Epoki literackie stanowią określone okresy w historii, podczas których literatura i sztuka ewoluowały, odzwierciedlając zmiany społeczne, kulturowe i filozoficzne. Każda epoka literacka charakteryzuje się nie tylko unikalnymi cechami stylistycznymi oraz tematycznymi, lecz także wyraźnie zdefiniowanymi konwencjami językowymi, które kształtują jej charakter i pozwalają na identyfikację określonych trendów oraz nurtów literackich.
- Średniowiecze – od XIV/XV wieku
- Renesans – XVI/XVII w.
- Barok – XVII w.
- Oświecenie – XVIII w.
- Romantyzm – XIX (1822-1863)
- Pozytywizm – połowa XIX wieku
- Młoda Polska – 1890-1918
- XX-lecie międzywojenne – 1918-1939
- Literatura II wojny światowej,
- Literatura współczesna – trwa do chwili obecnej.
Podział prehistorii na epoki
Archeologia koncentruje się na analizie śladów ludzkiej obecności na Ziemi, co wymaga klasyfikacji czasowej. Choć istnieją złożone ramy historyczne, w skrócie dzieje ludzkości dzieli się na trzy okresy:
- Epoka kamienia – ok. 2 mln lat – 3400/2000 p.n.e.
- paleolit – ok. 2 mln lat – ok. 11000 p.n.e.
- mezolit – ok. 10000 – ok. 5000 p.n.e.
- neolit – ok. 9000 – ok. 3400/2000 p.n.e.
- Epoka miedzi – ok. 6000 – ok. 3400/2000 p.n.e.
- Epoka brązu – ok. 3400 – ok. 1200/750 p.n.e.
- Epoka żelaza – ok. 1200 p.n.e. do starożytności.
Istnieją tacy, którzy twierdzą, że okres żelaza trwa nadal i nie zakończył się wraz z upadkiem Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Jednakże ten pogląd raczej wynika z analizy historycznej niż archeologicznej. Powszechnie przyjęte jest, że po erze żelaza nastały okres średniowiecza, nowożytność i współczesność.
Epoki historyczne – podział w sztuce
W sztuce również można zauważyć podział na epoki, które charakteryzują się określonym stylem i tematyką. Podział na epoki w historii sztuki pozwala nam śledzić ewolucję form artystycznych oraz zmiany w sposobie postrzegania świata przez artystów i społeczeństwo. Każda epoka ma swoje własne cechy charakterystyczne, które wpływają na tworzenie dzieł sztuki oraz na ich odbiór przez widzów i historyków sztuki.
- Prehistoria – rozwój tej sztuki przypada na okres ostatniego zlodowacenia,
- Starożytność – V/III tys. p.n.e. – IV w.
- Sztuka bizantyjska – V w. – XV w.
- Sztuka romańska – XI w. – XIV w.
- Gotyk – XII w. – XVI w.
- Renesans – XV w. – XVI w.
- Barok – XVI w. – XVIII w.
- Rokoko – XVIII w.
- Klasycyzm – XVIII w. – XIX w.
- Romantyzm – XVIII w. – XIX w.
- Modernizm (Młoda Polska) – 2. połowa XIX w. – 1. połowy XX w.
- Sztuka współczesna – od 2. połowy XX w.
Epoki historyczne – podział w geologii
Geologia również dzieli historię Ziemi na epoki, biorąc pod uwagę zmiany geologiczne i skamieniałości, które pozwalają określić kolejne okresy rozwoju planety. Wśród tych epok wyróżniamy.
- Palezoik – 542 – 252 mln lat temu,
- Mezozoik – 252 mln – 66 mln lat temu,
- Kenozoik – 66 mln lat temu do dziś.
Dzieje Ziemi można podzielić na trzy okresy:
- Archaik – od 4 mld lat temu do 2,5 mld lat temu,
- Proterozoik – od 2,5 mld lat temu do 542 mln lat temu,
- Fanerozoik – od 542 mln lat temu do dziś.