Biografia Herberta Spencera
Herbert Spencer urodził się 27 kwietnia 1820 roku w Derby w epoce wiktoriańskiej. Był angielskim filozofem i socjologiem okresu pozytywizmu, przedstawicielem organicyzmu i ewolucjonizmu oraz jednym z ojców dziedziny nauki określanej mianem darwinizmu społecznego. Jego ojciec, William George Spencer, był założycielem szkoły stosującej niekonwencjonalne metody nauczania. Znaczący wpływ na jego edukację miało także stowarzyszenie Derby Philosophical Society, które wprowadziło go w świat predarwinowskich teorii ewolucji biologicznej oraz jego wuj, Thomas Spencer, uczący go matematyki, fizyki, łaciny, wolnego handlu i libertariańskiego myślenia politycznego z nadzieją na rozpoczęcie przez Spencera studiów na Uniwersytecie Cambridge. Ostatecznie nie kontynuował jednak dalszej edukacji.
Podjął pracę jako technik podczas budowy kolei i pisywał dla lokalnych czasopism o nonkonformistycznych poglądach względem religii oraz polityki. W latach 1848 – 1853 był redaktorem magazynu „The Economist”. Swoją pierwszą książkę pt. „Social Statics” opublikował w roku 1851. Została ona zatytułowana dla koncepcji Augusta Comte’a oraz uznana przez społeczeństwo za dzieło libertariańskiej filozofii politycznej. Spencer pracę naukową mógł podjąć dzięki spadkowi otrzymanemu od wuja. Dzielił debaty z osobistościami wysokiego szczebla, takimi jak John Stuart Mill, Harriet Martineau czy też Thomas Henry Huxley. Jego najważniejsza praca „Zasady psychologii” ukazała się w 1855 roku. Po wielu załamaniach nerwowych zmarł 8 grudnia w roku 1903 w Brighton.
Poglądy filozoficzne Herberta Spencera
Herbert Spencer był przedstawicielem organicyzmu oraz ewolucjonizmu w naukach społecznych. Uznaje się go za jednego z głównych reprezentantów europejskiej filozofii pozytywistycznej. Wdrożył do socjologii takie terminy jak funkcja, system i instytucja. Spopularyzował i wyróżnił także inne terminy jak: społeczeństwo przemysłowe, struktura społeczna, organizacja.
Ewolucjonizm
Według jego filozoficznej teorii ewolucji, której prekursorem był Edward Burke, wszechświat podlega ciągłemu rozwojowi i przebiega na trzech poziomach rzeczywistości: nieorganicznej, organicznej i nadorganicznej (nieożywionej, żywej oraz w sferze wytworów kultury). Zdaniem Spencera zjawisk jednego poziomu nie da się zredukować do poziomu niższego, chociaż w każdym z wymienionych rodzajów prawa ewolucji są identyczne. Ewolucjonizm Herberta Spencera miał istotny wpływ na poglądy filozofów należących do polskiej szkoły filozofii medycyny.
Organicyzm
Poglądy Herberta zakłady także, że państwo lub jakiekolwiek społeczeństwo podobne jest do żywego organizmu. Oznaczało to, że do jego prawidłowego funkcjonowania, niezbędna jest współpraca każdego „organu”, czyli instytucji społecznych. Założenia te występowały już wcześniej w filozofii Platona i Arystotelesa.
Religia i jej rozwój
Jeśli chodzi o religię, Herbert Spencer twierdził, że pierwotną formą religii jest manizm, czyli wiara w duszę przodków oraz ich opiekę nad żyjącymi. Wyznawał także teorię euhemeryzmu. W jej opinii bogowie powstali dzięki ludziom postrzeganym za życia jako jednostki wyjątkowe i niezwykłe. Fascynował się również animizmem, który oznaczał, że każda rzecz posiada duszę jakiejś zmarłej osoby, a także animatyzmem nadającym moce wszystkim przedmiotom. Analizując te poglądy, można stwierdzić, że filozof zwracał się bardziej w stronę ateizmu i materializmu, porzucając tym samym tradycyjne religie.
Prawo i polityka
Angielski filozof opowiadał się za liberalizmem. Wierzył, że ustrój liberalny, oparty na prawie naturalnym, wyzwala pełnię aktywności jednostki. Jego zdaniem państwo to stabilna struktura, a jego przyszłość powinna być oparta na zasadach przemysłowych, wolnościowych i sprawiedliwych. Zakładał, że każde społeczeństwo będzie ewoluować od militarystycznego podejścia do industrializmu. Proces ten miał polegać na stopniowym, postępowym zróżnicowaniu się różnych elementów.
Poglądy pedagogiczne Herberta Spencera
Spencer wyróżnił się także swoim wkładem w dziedzinę pedagogiki, który dotyczył metod nauczania i wychowywania dzieci. Kładł szczególny nacisk na samokształcenie uczniów oraz nauczanie ich poprzez obserwację. Jego zdaniem proces edukacyjny powinien umożliwiać uczniom aktywne zdobywanie wiedzy i umiejętności, opierając się na własnych doświadczeniach i obserwacjach.
Myśliciel wspierał zasadę nauczania od ogółu do szczegółu, co oznaczało, że edukacja powinna zaczynać się od przekazywania ogólnego kontekstu, a następnie przechodzić do bardziej szczegółowych zagadnień. Ta metoda miała umożliwiać lepsze zrozumienie i zintegrowanie wiedzy.
Uważał także, że wiedza powinna być praktyczna i użyteczna w życiu codziennym. Doceniał fizjologię jako kluczowy element w poznawaniu własnego ciała i zapobieganiu różnym chorobom. Nauki ścisłe traktował jako fundament rządzący światem przyrodniczym, natomiast psychologię i pedagogikę uznawał za niezbędne do skutecznego wychowywania potomstwa. Ponadto przypisywał historii istotną rolę w przygotowywaniu jednostek do pełnienia funkcji obywatelskich.
Spencer preferował również system realnych kar w metodach wychowawczych. Oznaczało to, że w procesie nauczania należy stosować konsekwencje, które odzwierciedlają rzeczywiste następstwa życiowe. To podejście miało kształtować charakter i umysł dzieci poprzez naukę odpowiedzialności.
Dzieła Herberta Spencera
Do najistotniejszych i cenionych dzieł filozofa można zaliczyć takie tytuły, jak: „Statyka społeczna”, „Zasady psychologii”, „Program systemu filozofii syntetycznej” opublikowany w 10 tomach i „Autobiografia”, która ukazała się 2 lata po jego śmierci. W polskim tłumaczeniu pojawiło się kilkanaście prac. Spośród nich niewątpliwie warto wspomnieć m.in.: „O wychowaniu umysłowym moralnym i fizycznym”, „Pierwsze zasady” oraz „Jednostka wobec państwa”.