Mit o Dionizosie to historia jednego z bogów olimpijskich, pełna namiętności i niebezpieczeństw. Opowiada o jego urodzeniu, wychowaniu, udziale w wojnie i kultu, jakim został obdarzony. Zapoznaj się ze streszczeniem mitu, planem wydarzeń i opracowaniem. Dowiedz się także, czym były Małe Dionizje i Duże Dionizje.
Mit o Dionizosie – główny bohater. Kim był Dionizos?
Dionizos, zwany również Bachus, był synem Zeusa i śmiertelniczki Semele, córki króla Kadmosa. Zazwyczaj przedstawia się go jako młodego mężczyznę w towarzystwie panter, lampartów lub tygrysów, trzymającego w ręku gałąź lub tyrs, czyli podłużną laskę. Często ma także wieniec z bluszczu lub winorośli, puchar wina i kiść winogron. Zgodnie z mitologią grecką Dionizos jest bogiem wina, ekstazy, płodności, teatru i transformacji. Posiada dar stwarzania mleka i miodu, potrafi sprawić, by ze skały wytrysnęła woda. Trzy panny, które od niego pochodzą, Ojno, Spermo i Elais, obdarzył mocą zamieniania wszystkiego w wino, ziarno i oliwę. To pierwszy z bogów, który postanowił opuścić Olimp i zamieszkać wśród ludzi na ziemi.
Mit o Dionizosie w kilku zdaniach – krótkie streszczenie
Dionizos to syn Zeusa i śmiertelniczki Semele. Został wychowany przez górskie nimfy i uczonego Sylena. Już jako młodzieniec brał udział w wojnie z gigantami, przybierając postać lwa. Zmienił się także w niego podczas porwania przez piratów. Wyrzucił całą załogę za burtę i zmienił każdego z jej członków w delfiny. Był bogiem, który nie tylko zbliżył się do ludzi, ale również nauczył ich uprawy ziemi i winorośli, podróżując przez cały świat w orszaku.
Mit o Dionizosie – streszczenie szczegółowe
Mit o Dionizosie został przekazany przez wieszcza w czasie, gdy do miasta Teby przybył zadziwiający orszak Dionizosa. Wieszczek wyjaśnił zgromadzonym, że według mitu Dionizos był synem Zeusa, najwyższego z bogów, i śmiertelniczki Semele. Pan Olimpu miał uwieść kobietę, przyjmując postać zwykłego człowieka. Zazdrosna i mściwa Hera także zeszła na ziemię i poradziła swej rywalce, aby odkryła prawdziwą naturę swojego zalotnika.
W czasie kolejnej schadzki Semele zażądała od Zeusa, by objawił prawdziwe oblicze. Bóg spełnił jej życzenie i ukazał się w swej boskiej postaci wśród błyskawic i gromów. W wyniku tego kochanka spłonęła, ponieważ żaden ziemianin nie mógł znieść takiego widoku. Jednakże Hermesowi udało się uratować rozwijające się w jej łonie dziecko, które następnie przeszczepił w udo Zeusa. Bóg nosił go w swoim ciele do czasu, gdy zaczął rodzić. Dziecko wychowały nimfy góry Nysy w Arabii Szczęśliwej, ucząc go tańca i śpiewu. Jego mistrzem został bożek leśny zwany Sylen.
Młody Dionizos wziął udział w wojnie z gigantami, przybrawszy postać lwa. Pewnego razu przyodziany w purpurowe szaty bóg, został porwany przez piratów. Wówczas z masztu statku zaczęła wyrastać latorośl, a bohater ponownie przybrał postać lwa. Przerażenie piraci wyskoczyli za burtę i zostali zamienieni w delfiny. Dionizos był jednym z pierwszych bogów, który zamieszkał na ziemi. Dzięki swej dobroci i łagodności obłaskawiał wszelkie dzikie zwierzęta. Wędrował po całym świecie w towarzystwie orszaku rozśpiewanych satyrów, centaurów, sylenów, panów, bachantek i menad, którzy podążając za rydwanem, grali na bębnach, cymbałach, fletach i piszczałkach.
Dionizos uczył ludzi uprawy winnej latorośli i hodowli pszczół miodnych, a także rolnictwa i bartnictwa. Rozpowszechniał święta na swoją cześć. Kto nie uznawał go za swojego boga, był okrutnie karany. Taki los spotkał trzy panny, córki Minyasa. Księżniczki nie świętowały dnia Bachusa, lecz zajmowały się wyszywaniem, co bardzo rozgniewało boga i zostały zamienione w nietoperze. Kara spotkała również króla zwanego Penteus, który nie chciał uznać boga pijaków i oskarżał go o zakłócanie spokoju publicznego. W konsekwencji został rozszarpany przez bachantki.
Mit o Dionizosie – plan wydarzeń
Poznaj najważniejsze etapy mitu o Dionizosie:
- Związek Zeusa i Semele
- Śmierć Semele
- Wszczepienie uratowanego dziecka w udo Zeusa
- Narodziny Dionizosa
- Wychowanie Dionizosa przez nimfy i Sylena
- Udział w wojnie z gigantami pod postacią lwa
- Uprowadzenie przez piratów i przemiana ich w delfiny
- Zamieszkanie Dionizosa na ziemi
- Podróżowanie z orszakiem po świecie
- Zamiana córek Minyasa w nietoperze
- Zabicie króla Penteusa przez bachanki
Mit o Dionizosie – symbolika i znaczenie
Dionizos był jednym z najpopularniejszych bóstw świata starożytnego, czczonym wszędzie tam, gdzie mieszkali Grecy. Jego osoba stanowi symbol kontrastu pomiędzy cywilizacją a naturą oraz porządkiem a chaosem. Żył zarówno w kręgu bogów na Olimpie, jak i wśród ludzi na ziemi, łącząc ze sobą te dwa światy. Jego postać i kult podkreślają koncepcję, że życie to nie tylko rozum i harmonia, lecz także ekstaza, emocje i spontaniczność.
Kult Dionizosa – czym były Dionizje?
Kult Dionizosa wywodzi się prawdopodobnie ze Wschodu – Tracji, Lidii lub Frygii, a do Grecji przywędrować miał już ok. XIV-XIII w. p.n.e. Wierzono, że Bóg spał w czasie zimy i budził się na wiosnę. Dlatego święta ku jego czci odprawiano wczesną wiosną (na przełomie marca i kwietnia) lub w grudniu. Obrzędy te nazywano orgiami. Szczególnie czczono Dionizosa w Atenach, gdzie odbywały się Dionizje Małe (wiejskie), Dionizje Wielkie (święto winobrania), Lenaje (święto wytłaczania wina) oraz Antesterie (święto otwierania beczek z winem). W czasie święta ku czci Dionizosa ludzie śpiewali, tańczyli, pili wino i wznosili okrzyki „Euoe!”. Urządzane wówczas procesje dały początek formom scenicznym – komedii, tragedii i dramatowi satyrowemu.
Dionizos w kulturze i sztuce
Wizerunek Dionizosa miał znaczący wpływ na kulturę grecką, a później rzymską, stając się inspiracją dla wielu dzieł sztuki, literatury i filozofii. Jego postać pojawiła się w takich dziełach, jak: „Iliada” Homera, „Dzieje Dionizosa” Nonnosa z Panopolis „Bachantki” Eurypidesa, „Dytyramby dionizyjskie” Friedricha Nietzschego. W sztuce jest to m.in. posąg Dionizosa Borghese „Hermes z małym Dionizosem” oraz rzeźba Michała Anioła „Bachus”.