Orfeusz był legendarnym muzykiem i poetą w mitologii greckiej. Urodził się w Tracji, a jego muzyka była tak piękna, że potrafiła ożywiać martwe przedmioty, uspokajać bestie i napawać ludzi nieskończoną radością. Orfeusz jest znany głównie z mitu, który opowiada o jego tragicznej miłości do nimfy Eurydyki i jego bohaterskiej podróży do krainy Hadesu, aby ją uratować.
Mit o Orfeuszu i Eurydyce – bohaterowie
- Orfeusz – król Tracji, słynął z umiejętności gry na lutni oraz pięknego śpiewu. Po stracie ukochanej żony, Eurydyki, postanowił udać się do krainy podziemnej, aby prosić o jej powrót. Mimo uzyskanego pozwolenia od Hadesa nieposłusznie obejrzał się za siebie przed opuszczeniem podziemi, chcąc upewnić się, czy jego żona idzie za nim. To działanie naruszyło warunki umowy, w efekcie czego został zaatakowany i rozszarpany przez orszak Dionizosa.
- Eurydyka – żona Orfeusza. Podczas próby ucieczki przed Aristajosem została ukąszona przez żmiję, na skutek czego zmarła.
- Aristajos – syn Apollina i nimfy Kyreny, lekarz i posiadacz winnic. Zakochany w Eurydyce podjął próbę odzyskania jej w dolinie Tempe, co niestety zakończyło się tragicznie, przyczyniając się do jej śmierci.
- Charon – przewoźnik dusz zmarłych przez podziemną rzekę, zgodził się na przetransportowanie Orfeusza przez Styks, ponieważ został ujęty jego muzyką.
- Cerber – pies, stróż Hadesu, oczarowany muzyką Orfeusza nie szczekał.
- Hades – władca podziemia, zgodził się na warunki Orfeusza, aby oddać mu Eurydykę, pod warunkiem że Orfeusz będzie szedł przed nią i nie obejrzy się za siebie.
Mit o Orfeuszu i Eurydyce – streszczenie krótkie w kilku zdaniach
Orfeusz to piękny i młody król Tracji, utalentowany w grze na lutni. Jego małżonką była Eurydyka, urodziwa nimfa drzewna, hamadriada, której uroda sprawiała, że każdy, kto spojrzał, nie mógł się oprzeć miłości. Tak było w przypadku Aristajosa, który zakochał się w Eurydyce, nieświadomy, że jest ona małżonką Orfeusza. Niestety, gdy zaczął ją gonić w dolinie Tempe, Eurydyka została ukąszona przez żmiję i zmarła. Zrozpaczony Orfeusz szukał i wołał Eurydykę, jednak odpowiadało mu tylko echo. Postanowił więc odnaleźć swoją ukochaną w krainie podziemnej. Wziął swoją lutnię i ruszył w podróż. Jego muzyka tak oczarowała Charona, że ten przewiózł go za darmo przez Styks. Gdy stanął przed Hadesem, grał dalej, przekształcając smutek w pieśń. Hades zezwolił mu na uwolnienie Eurydyki, pod warunkiem że nie obejrzy się na nią przed wyjściem z podziemia. Niestety, pokusa była zbyt wielka i Orfeusz utracił ją na zawsze, gdy nie posłuchał i spojrzał. Hermes zatrzymał Eurydykę, a Orfeusz wrócił samotnie do Tracji. Pewnej nocy spotkał dziki orszak Dionizosa, który rozszarpał jego ciało.
Mit o Orfeuszu i Eurydyce – streszczenie szczegółowe
Orfeusz był królem Tracji, synem muzy Kaliope i Apollina. Posiadał niezwykły talent do gry na lutni, przykuwał uwagę natury – drzewa pochylały gałęzie, zwierzęta gromadziły się, a morze uspokajało się pod dźwiękiem jego melodii. Jego małżonką była piękna nimfa Eurydyka, którą zauważył Aristajos, syn nimfy Kyreny i Apollina. Uroda Eurydyki sprawiała, że każdy, kto ją ujrzał, natychmiast się w nią zakochiwał. Aristajos również nie był wyjątkiem i zakochał się w niej. Nieświadomy faktu, że jest ona małżonką Orfeusza, zaczął ścigać Eurydykę w dolinie Tempe. Jego upór był tak wielki, że przerażona nimfa uciekała, nie zwracając uwagi na własne kroki. W wyniku tych wydarzeń nieszczęśliwie nadepnęła na żmiję i wkrótce zmarła wskutek ukąszenia.
Po stracie żony, Orfeusz porzucił muzykę i śpiew. Chodził i powtarzał imię ukochanej, za słuchacza mając jedynie echo. Pewnego dnia zdecydował się wziąć lutnię i wyruszyć w podróż do krainy podziemi, gdzie rządził Hades. Tam zasłuchany w melodię Charon przewiózł go za darmo na drugi koniec Styksu. Nawet Cerber, pies strzegący wejścia do podziemi, słuchając dźwięków lutni, przestał szczekać. Kiedy Orfeusz stanął przed władcą krainy podziemi, nie przestał grać. Żałobna pieśń poruszyła nawet boginie zemsty Erynie, które płakały. Hades zgodził się oddać Eurydykę Orfeuszowi. Jednak postawił warunek, Eurydyka miała iść za Orfeuszem, a ten nie mógł spoglądać za siebie. Razem przemierzali długą drogę, zbliżając się do wyjścia, lecz Orfeusz nie wytrzymał i odwrócił się.
Podążający za nimi Hermes zabrał Eurydykę z powrotem do podziemia, a Orfeusz wyszedł sam. Przybysz rozejrzał się dookoła i zrozumiał, co się wydarzyło. Mimo próśb o powrót do krainy zmarłych nie został do niej ponownie wpuszczony. Powrócił do Tracji, gdzie w dolinach i górach rozbrzmiewały jego przepełnione żalem pieśni. Pewnej nocy trafił na orszak Dionizosa, który rozszarpał jego ciało na szczątki. Głowa Orfeusza oderwana od ciała dotarła do morza, ciągle wymawiając imię ukochanej. Została pochowana na wyspie Lesbos. W miejscu jej pochówku powstała wyrocznia, zaś ciało Orfeusza, które pozbierały muzy, spoczęło u stóp Olimpu. Lutnia muzyka została umieszczona na niebie jako konstelacja Liry.
Mit o Orfeuszu i Eurydyce – plan wydarzeń w punktach
- Miłość Orfeusza i Eurydyki.
- Aristajos zakochuje się w Eurydyce.
- Pogoń Aristajosa za nimfą.
- Ukąszenie Eurydyki przez żmiję.
- Śmierć Eurydyki.
- Wyprawa Orfeusza do podziemi.
- Zauroczenie pieśnią Charona i Cerbera.
- Dopłynięcie na drugi brzeg Styksu.
- Zgoda Hadesa na oddanie Eurydyki Orfeuszowi.
- Płacz Erynie.
- Zakaz oglądania się wstecz dla Orfeusza.
- Podróż Orfeusza, Eurydyki oraz Hermesa.
- Odwrócenie się za siebie przez Orfeusza.
- Zatrzymanie Eurydyki w Hadesie.
- Rozpacz Orfeusza.
- Rozerwanie Orfeusza przez menady Dionizosa.
- Pochowanie głowy śpiewaka na Lesbos i powstanie wyroczni.
- Pochówek króla Tracji u stóp Olimpu.
Jaka jest problematyka tego mitu?
Mit o Orfeuszu i Eurydyce to historia, która podkreśla potężną siłę miłości, ale równocześnie przynosi refleksję na temat ludzkiego przeznaczenia. Miłość, która łączy bohaterów, staje w obliczu próby. Orfeusz wierzy, że może zmienić nieuchronny los i przywrócić życie swojej ukochanej. Na początku wydaje się, że jego wysiłki mają skutkować sukcesem. Nawet strażnik Hadesu, Cerber, oraz boginie zemsty ulegają jego muzyce, co sugeruje, że sztuka potrafi przenikać nawet najciemniejsze zakamarki świata. Orfeusz triumfuje nad strażnikiem śmierci i bóstwami zemsty, Cerber zostaje ujarzmiony, a Orfeusz przechodzi przez krainę mroku. Jednakże jego pośpiech i chęć zobaczenia Eurydyki zbyt szybko przerywają ich wyjście z Hadesu. Orfeusz, spojrzawszy na nią, zanim opuszczą krainę zmarłych, traci ją ponownie, uwalniając tylko siebie – mimo że jednocześnie traci swoją „drugą połowę”. Mit ten przekazuje głębszy przekaz, że nie da się oszukać przeznaczenia.
Nawiązania do mitu w innych dziełach
Mit o Orfeuszu i Eurydyce jest znany i często wykorzystywany w literaturze. Istnieje wiele możliwych interpretacji tego motywu, obejmujących zarówno tragiczną miłość, jak i wizerunek artysty czy podróżnika. W dramacie „Kordian” Juliusza Słowackiego, motyw Orfeusza jest istotny, zwłaszcza w kontekście podróży, która symbolizuje poszukiwanie sensu życia. Główny bohater, Kordian, podąża przez Europę, doświadczając licznych cierpień i rozczarowań. Jego historia zaczyna się od tragicznej miłości do Laury, która nie odwzajemnia jego uczuć. Pomimo prób radzenia sobie z tą sytuacją, idealizm Kordiana utrudnia mu akceptację rzeczywistości. Jego porażki miłosne przynoszą mu zwątpienie i poczucie obcości w świecie. Podróż Kordiana ma na celu odnalezienie sensu istnienia, lecz kończy się dla niego rozczarowaniem, gdyż nie znajduje odpowiedzi. W przeciwieństwie do podróży Orfeusza do Hadesu, która miała nadzieję na odzyskanie ukochanej. Niestety, Orfeusz złamuje zakaz spojrzenia na Eurydykę w drodze powrotnej, co przerywa nadzieje na szczęśliwe zakończenie.
Kolejnym przykładem jest poemat „Orfeusz i Eurydyka” Czesława Miłosza, który dedykowany jest pamięci drugiej żony poety Carol, która zmarła w szpitalu. Autor podkreśla, że jego droga z domu do szpitala żony to właściwie podróż Orfeusza po Hadesie. Według Miłosza główny bohater kieruje się racjonalnym myśleniem, od samego początku nurtuje wątpliwości co do możliwości przywrócenia Eurydyki do życia i powrotu jej do świata żywych. W trakcie podróży przez podziemia zastanawia się nad realnością jej obecności, nieufny wobec Hadesa, lecz zdając sobie sprawę, że jedynym, co mu pozostało, jest wiara. Orfeusz doświadcza uczucia bezradności – w świecie żywych jego lira stanowi źródło poczucia bezpieczeństwa, podczas gdy w krainie Hadesa staje się zwykłym śmiertelnikiem. Przeżywa smutek z powodu utraty nadziei, gdy odwraca się od ukochanej, i żałuje, że jego przeczucia sprawdzają się. Niemniej jednak, dzięki ufności w rozum, nie jest to dla niego całkowitym szokiem.