Ptaki krukowate wykazują wyjątkową inteligencję, co czyni je fascynującymi obiektami obserwacji. Te ptaki są powszechnie spotykane w Polsce, łatwo możemy je zauważyć nawet w parkach miejskich i na osiedlach. Z poniższego tekstu dowiesz się, jak rozróżnić ptaki krukowate na podstawie ich charakterystycznego upierzenia i zachowania.
Ptaki z rodziny krukowatych – które do nich należą?
Ptaki z rodziny krukowatych należą do rzędu wróblowych i są obecne na wszystkich kontynentach. W Polsce są bardzo liczne i pospolite na terenie całego naszego kraju. Do ptaków krukowatych należą: kruk, wrona, gawron, sroka, kawka, czarnowron, sójka, orzechówka.
Ptaki krukowate – co je charakteryzuje? Wygląd, inteligencja
Cechą charakterystyczną ptaków krukowatych jest ich niewiarygodna inteligencja. Pomimo mniejszych mózgów, są one równie sprytne jak szympansy. Badacze podkreślają, że kluczową rolę w inteligencji ptaków odgrywa nie tyle rozmiar mózgu, co jego gęstość neuronalna, która u krukowatych osiąga imponujące wartości. Ptaki te są bardzo odporne na skrajne warunki środowiska. Krukowate wykazują umiejętność korzystania z narzędzi, takich jak patyki, oraz adaptują się, wykorzystując zdobytą wiedzę w nowych sytuacjach, aby ułatwić sobie życie. Na przykład wrony i gawrony upuszczają orzechy włoskie z dużej wysokości na chodnik, a nie na trawnik, aby rozbić skorupki, natomiast sroki wykorzystują błyszczące wstążki i małe metalowe przedmioty do budowy swoich gniazd.
Charakterystyczną cechą wyglądu ptaków z rodziny krukowatych jest ich potężny dziób otoczony szczecinkami wokół nozdrzy, oraz gęste, czarne upierzenie. Zazwyczaj ptaki te prezentują połyskującą barwę, jednakże mogą również występować w odcieniach fioletu, żółci, szarości, zieleni, kasztanu, błękitu czy też bieli. Oczy ptaków krukowatych posiadają zdolność widzenia ultrafioletowego. Te niezwykle inteligentne ptaki budują swoje gniazda głównie z gałązek, starannie układając je na drzewach. Czasami decydują się na umieszczenie gniazda w dziuplach drzew. Zwykle składają od 2 do 8 jaj, które mogą różnić się od białawych do bladozielonych w kolorze, często z widocznymi plamkami.
Kruk (Corvus corax)
Kruk to największy polski ptak z rodziny krukowatych. Kruk to ptak, który jest całkowicie czarny, posiada niezwykły metaliczny połysk, przyjmujący odcienie granatowo-fioletowo-zielone. Jest to ptak masywny, o imponującej sylwetce, z charakterystycznym klinowatym ogonem i zakrzywionym dziobem. Pod jego dziobem znajduje się „broda” – kępka dłuższych, nastroszonych piór na podgardlu. Obecnie kruki zasiedlają tereny Polski głównie w górach oraz w dużych kompleksach leśnych. Unikają miast, co sprawia, że ich obserwacja jest trudniejsza dla ludzi. Gniazda budują z patyków na niedostępnych półkach skalnych lub na wysokich drzewach, głównie sosnach i świerkach, co dodatkowo zwiększa ich trudność dostępu.
Kruki są wszystkożerne i elastyczne w swojej diecie. Żywią się gryzoniami, owadami, jajami ptaków oraz ziarnem. Zimą ich menu rozszerza się o padlinę, martwe ryby i odpadki. Choć są samotnikami, czasem można je spotkać żerujące w małych stadach. Para kruków tworzy zazwyczaj związek na całe życie i razem bronią swojego terytorium przed intruzami. Są uważane za najbardziej inteligentne spośród krukowatych, co potwierdzają liczne obserwacje naukowe.
Kruki to również doskonali lotnicy. Potrafią świetnie i szybko latać, a w czasie toków wykonują imponujące akrobacje powietrzne. Często można je zauważyć szybujące i unoszące się na wznoszących prądach powietrza. W locie ich długie skrzydła wydają charakterystyczne, świszczące dźwięki, a klinowato zakończony długi ogon staje się jeszcze bardziej widoczny. Większość populacji kruków w Polsce pozostaje w kraju przez cały rok, a ich wędrówki nie przekraczają zazwyczaj większych odległości, jak 200 km. Zimą gromadzą się w noclegowiskach, zwłaszcza w większych grupach. Zazwyczaj kruki żyją przez około 10–15 lat w warunkach naturalnych, jednak zdarzają się przypadki, gdzie zaobserwowano kruki przekraczające 40 lat życia.
Kruk i gawron są podobni pod względem upierzenia. Kruk wyróżnia się przede wszystkim swoją większą masą i rozmiarem w porównaniu do gawrona. Posiada on także klinowaty ogon oraz masywny dziób, czym się różni gawrona. Kruk unika zgiełku miast, preferując spokojne tereny. Kruki, podobnie jak wrony, łączą się w pary na całe życie. W Polsce populacja kruków stopniowo wzrasta, ale wciąż jest ich znacznie mniej niż innych gatunków krukowatych.
Wrona (Corvus corone)
Wrona to ptak o dwukolorowym upierzeniu, czarne skrzydła, ogon, głowa i szyja kontrastują z popielatym brzuchem i grzbietem. Wrona zamieszuje tereny całego kraju – od parków miejskich po obrzeża lasów, doliny rzek, skupiska drzew na polach, aż po górzyste rejony południowe. Gniazdo wrony to otwarta konstrukcja z patyków umieszczona w koronach drzew.
Wrona jest wszystkożerna, głównie poluje na drobne ssaki, ptaki, owady, dżdżownice, ślimaki oraz inne bezkręgowce. Oprócz tego zjada również padlinę, nasiona, owoce i odpadki, które może znaleźć na śmietnikach lub w innych miejscach. Potrafi polować na inne ptaki, a czasem nawet zjadać pisklęta innych wron. Wrony łamią orzechy włoskie zrzucając je na twarde chodniki lub podkładając je pod koła pojazdów. Zdarza się, że kradną zapasy wiewiórek. Stado wron potrafi odebrać zdobycz nawet jastrzębiowi. Wrona przeważnie nie odlatuje na zimę.
Wrona w porównaniu z gawronem ma masywniejszy dziób, bardziej zaokrągloną sylwetkę, płaskie czoło i całkowicie odsłonięte nogi. Wrona jest mało płochliwa i szybko przystosowuje się do terenów zurbanizowanych oraz obecności człowieka. Jednakże jest ostrożniejsza i bardziej czujna niż kawki i gawrony. Wrona jest towarzyska i może przyłączać się do stad kawek i gawronów, zwłaszcza w okresie migracji lub po okresie lęgów. W przeciwieństwie do gawronów wrony gnieżdżą się zawsze pojedynczo na drzewach. Wrony żyją kilkanaście lat.
Kruk a wrona – jakie są główne różnice?
Kruk i wrona to dwa różne gatunki ptaków z rodziny krukowatych. Kruki są większe od wron i mają imponujący, potężny wygląd, charakteryzujący się dłuższym ogonem i skrzydłami, będącymi mniej więcej dwukrotnie większymi od wrony. Upierzenie kruka jest czarne z metalicznym połyskiem. Wrony są natomiast mniejsze od kruków. Ich ciała są mniejsze i bardziej zgrabne, a charakterystyczne dwukolorowe upierzenie odróżnia je od kruka, posiadając czarne skrzydła i ogon, czarną głowę oraz szyję, oraz siwe grzbiety i brzuchy.
Kruki zazwyczaj występują w górach i dużych kompleksach leśnych, nie wykazując szczególnej towarzyskości. W przeciwieństwie do kruków wrona siwa jest bardzo towarzyskim ptakiem, często dołączającym do stad gawronów i kawek. Doskonale przystosowała się do życia w mieście, skrzętnie korzystając z darów wysypisk śmieci. Wrony są bardziej związane z obszarami zurbanizowanymi i terenami wiejskimi, występując w miastach, wioskach, na polach uprawnych i w lasach. Kruki są znane ze swojego donośnego i charakterystycznego głosu, który jest zazwyczaj głośniejszy i bardziej zróżnicowany niż głosy wron. Wrony mają zwykle bardziej stłumiony głos w porównaniu do kruków, a ich nawoływania są często krótsze i mniej złożone niż te wydawane przez kruki.
Gawron (Corvus frugilegus)
Gawron, zwany także jako gapa, jest ptakiem z rodziny krukowatych. Charakteryzuje się całkowicie czarnym upierzeniem, które mieni się fioletowym, metalicznym blaskiem. Jego kończyny są również czarne, natomiast dzión ma jasny kolor. Gawron ma przyjazny charakter. W warunkach miejskich, szczególnie zimą, kiedy ludzie często go karmią, staje się znacznie mniej płochliwy. Gawrony spożywają ziarna, owoce, a także odpadki kuchenne. Potrafią także polować na małe ssaki, żaby oraz jaszczurki. Gawrony łączą się w duże stada. Jeśli patrzysz w niebo, na trawę, na krawędzie dachów lub na gałęzie drzew i dostrzegasz skupisko czarnych ptaków, najprawdopodobniej są to gawrony.
Gawron, jako ptak wędrowny, zazwyczaj przylatuje w marcu i opuszcza nasze tereny między październikiem a listopadem. Spośród miejscowej populacji, około 20% ptaków decyduje się pozostać w kraju na okres zimowy. Gawrony z naszego kraju odlatują na południe i zachód, a ich miejsce zajmują gawrony ze wschodnich części Europy. Najstarszy gawron, którego wiek został zarejestrowany przez ludzi, przeżył 23 lata i 9 miesięcy.
Sroka (Pica pica)
Sroka zamieszkuje rozległe obszary Europy i część Azji, od nadrzecznych zarośli po krajobraz rolniczy oraz nawet duże miasta. Srokę często możemy spotkać na polach i łąkach z kępami drzew i krzewów, w sadach i ogrodach niedaleko osiedli ludzkich, w parkach, na wsiach i w niektórych dzielnicach miast. Jej sylwetka jest smukła, z długim ogonem i czarno-białym upierzeniem, które wyróżnia ją spośród innych ptaków. Długie, zaostrzone pióra ogona stopniują się, tworząc unikalny wygląd.
Sroka jest towarzyskim ptakiem, często gromadzącym się w stadach, zwłaszcza poza sezonem lęgowym. Jest ruchliwa i hałaśliwa, jednak jednocześnie ostrożna i czujna, co pozwala jej przetrwać w różnorodnych środowiskach, nawet w obszarach silnie zmienionych przez działalność ludzką. Jej dieta jest bardzo zróżnicowana, obejmującą zarówno pożywienie pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Sroka poluje na owady, larwy, drobne gady, małe ssaki i inne bezkręgowce, a także sięga po owoce, nasiona i nawet odpadki organiczne.
Kawka (Corvus monedula)
Kawka, najmniejszy przedstawiciel rodziny krukowatych, zamieszkuje Eurazję i północno-zachodnią Afrykę. Jest to ptak o rozmiarach zbliżonych do gołębia, cechujący się ciemnym upierzeniem, szarym kołnierzem oraz czarną czapeczką. Jej oczy mają barwę mlecznobiałą, co stanowi wyraźny kontrast wobec ciemnych piór. W czasie lęgowym głównym składnikiem żywienia kawki są owady i ich larwy, okazjonalne drobne gryzonie, jagody i ślimaki. W okresie zimowym ich dieta skupia się głównie na ziarnach zbóż, natomiast kawki miejskie spożywają różnorodne pokarmy, jakie tylko znajdą.
Ten gatunek ptaka zamieszkuje głównie osiedla ludzkie, starodawne parki oraz skalne formacje z niszami. Kawki są istotami towarzyskimi, zwykle poruszającymi się w małych grupach, które zimą mogą się łączyć w większe skupiska, często w towarzystwie gawronów. Liczebność stada kawek może sięgać nawet kilkuset osobników. Podczas przelotu ptaki z pary zawsze pozostają obok siebie, kawki tworzą pary na całe życie. W Polsce kawki znajdują się pod szczególną ochroną ze względu na ich status gatunkowy.
Czarnowron (Corvus corone corone)
Czarnowron, nazywany również wroną czarną, jest większy niż gawron, ubarwiony jednolicie na czarno z delikatnym, zielonkawym połyskiem. W przeciwieństwie do gawronów nie charakteryzuje się zdolnością do szybowania. Jest też rozpoznawalny przez swoje charakterystyczne płaskie czoło i krępy dziób.
W Polsce spotkania z czarnowronem są rzadkie, głównie na zachodnich granicach kraju. Zazwyczaj zamieszkuje obszary zadrzewione: obrzeża lasów, pola, parki, a nawet tereny miejskie. Podobnie jak inne ptaki z rodziny krukowatych, kruk czarny jest wszystkożerny.
Sójka (Garrulus glandarius)
Sójka, podobna do kawki, ma jasnobrązowe upierzenie z czarnymi skrzydłami zdobionymi niebieskimi prążkami i białymi plamami. Jej naturalne siedliska to stare lasy, parki oraz różne zadrzewienia. Żywi się małymi zwierzętami, owadami, jajami innych ptaków oraz roślinnym pokarmem, szczególnie żołędziami. Z tego powodu sójki uznawane są za gatunek lasotwórczy. Charakteryzuje się wysokim tonem głosu i umiejętnością imitowania innych zwierząt lub dźwięków, jak choćby skrzypienie wozu. W lesie pełni funkcję strażnika, alarmując innych ptaków i ssaki swoim donośnym skrzekiem.
Powszechne powiedzenie „wybierać się jak sójka za morze” nawiązuje do ich pozornych wędrówek na jesień, gdy zbierają zapasy na zimę. Chociaż zazwyczaj nie odlatują na duże odległości, w sezonie jesiennym aktywnie gromadzą pokarm, często przemieszczając się w większych grupach, co ludzie mylnie interpretują jako próbę przelotu na cieplejsze tereny.
Orzechówka (Nucifraga caryocatactes)
Orzechówka, o rozmiarach i kształcie zbliżonym do sroki, charakteryzuje się krótszym ogonem i większą głową z mocniejszym dziobem. Jej pióra mają brązowy kolor z białymi plamkami, a na głowie widoczna jest ciemnobrunatna czapka, brzegi skrzydeł czarne, a podogonie białe.
Te mało popularne w Polsce ptaki z rodziny krukowatych zamieszkują głównie rozległe bory, szczególnie świerczyny. W okolicach ludzkich siedzib można je czasem zobaczyć jesienią, w krzakach leszczyny. Gniazdują głównie w pniach sosen lub świerków. W okresie letnim ich dieta składa się głównie z owadów i małych kręgowców, podczas gdy jesienią i zimą żywią się nasionami drzew iglastych oraz orzechami leszczyny. Orzechówka pełni istotną rolę w rozprzestrzenianiu nasion limby.
Jak rozróżnić ptaki krukowate po głosie?
Rozróżnianie ptaków krukowatych po głosie może być niezwykle przydatne dla ornitologów i miłośników ptaków. Głos kruka jest charakterystyczny i głośny, ma dźwięczne, głębokie, gardłowe i daleko słyszalne krakanie, przypomina „krrr, krrr” lub „kraa, kraa”. Kruki wydają z siebie przedziwne głosy, siedząc na szczycie wysokich drzew można je łatwo usłyszeć podczas spaceru po lesie. Głos wrony siwej jest chrypiący, donośny i szorstki, wydaje dźwięk „kree, kree”. Charakterystyczne krakanie jest szczególnie słyszalne podczas lotu. Wrony rozpoczynają śpiewanie na przełomie marca i kwietnia. Gawrony charakteryzują się najbardziej ponurym krakaniem. W koloniach gawronów nieustannie rozlega się krakanie – słychać długie i głębokie „kra kra” lub delikatne „grab grab”.
Sroka jest znanym z gadatliwości i głośności ptakiem. Najczęściej komunikuje się za pomocą okrzyków ostrzegawczych, które są charakterystyczne ze względu na swoją głośność i szorstki ton, przypominający „czak” lub „kek”. Te dźwięki często powtarza w długich, grzechoczących seriach. Jej śpiew jest ochrypły, gardłowy i raczej cichy. Kawki słyną z charakterystycznego głosu, który nadaje temu ptakowi jego nazwę. Zazwyczaj wydają krótkie „kaw”, „czak” lub podobne zawołania. Gdy wydają piskliwe i metaliczne odgłosy, to znak, że prowadzą zwykłą konwersację. Natomiast, gdy ostrzegają inne ptaki przed zagrożeniem, ich dźwięki stają się dłuższe i ochrypłe. Czarnowron wydaje drażniące, wysokie, głębokie, chrapliwe krakanie „krarr krarr”, które rozbrzmiewa w otoczeniu z niezwykłą intensywnością.
W lasach sójka słynie z wydawania głośnych, przenikliwych dźwięków, które mogą być opisane jako „kreecz” lub „kszaach”. Wydaje także różnorodne gardłowe dźwięki, sprawiając, że jest bardzo hałaśliwa. Jej śpiew, choć rzadki do usłyszenia, obejmuje delikatne świergoty oraz gardłowe „gadanie”. Sójka potrafi naśladować dźwięki, które usłyszała podczas swojego pobytu w danym miejscu, włączając w to głosy innych ptaków, zwłaszcza myszołowa, a także odgłosy ssaków, takie jak miauczenie kota czy piszczenie kół od wozu. Orzechówka niepokój objawia się poprzez donośne, skrzeczące dźwięki, które brzmią jak „krerr”. Jej śpiew charakteryzuje się delikatnym świergotem, w który wplątane są imitacje głosów innych ptaków.
Zdjęcia pochodzą z Pixabay.