Dynastia Osmanów – lista sułtanów, sułtanki, drzewo genealogiczne, najważniejsze informacje

Osmanowie to turecka dynastia, która panowała w imperium osmańskim w latach 1299–1922. Początki dynastii Osmanów sięgają rodu Söğüt, a Osman I, syn Ertuğrula, jest powszechnie uznawany za pierwszego przywódcę tej dynastii.

Dynastia Osmanów w skrócie – najważniejsze informacje

Dynastia Osmanów to ród panujący w Imperium Osmańskim w okresie od 1299 do 1922 roku. Jej założycielem był Osman I, od którego imienia pochodzi nazwa tej dynastii. Na początku władcy nosili tytuł bejów, ale pierwszym, który przyjął tytuł sułtana, był Orhan I. Po zdobyciu Konstantynopola Mehmed II nadał sobie tytuł sułtana Rzymu oraz padyszacha, co oznaczało władcę królów. Szczególnym okresem świetności Osmanów były lata 1520-1566, gdy sułtanem był Sulejman I. Następnie nastąpił okres upadku Imperium, spowodowany intrygami (co doprowadziło do objęcia tronu przez mniej zdolnego księcia) oraz tzw. „Sułtanatu Kobiet”, które rozpoczęła Sułtanka Hurrem. Sułtanat kobiet to okres w historii Imperium Osmańskiego, który rozpoczął się w 1530 roku i trwał przez około 130-150 lat. Cechował się znaczącym oddziaływaniem żon i matek sułtanów na kształtowanie polityki państwa. Do tego grona należały głównie:

• Sułtanka Hurrem
• Sułtanka Nurbanu
• Sułtanka Safiye (synowa Nurbanu)
• Sułtanka Kösem
• Sułtanka Turhan Hatice.

Dynastia Osmanów – lista sułtanów

Lista sułtanów osmańskich chronologicznie:

• Osman I – założyciel dynastii Osmanów, sprawował władzę w Imperium Osmańskim od około 1299 do około 1324 roku. Początkowo posiadał tytuł beja w regionie Söğüt, znajdującym się w północno-zachodniej Anatolii. Na początku swojego panowania był poddanym Selżuków, jednak w 1299 roku ogłosił niepodległość i ustanowił własne niezależne państwo.
• Orchan I – syn Osmana I, panował w latach około 1324-1362. W okresie około 1330 roku Orchan wprowadził szereg innowacji wojskowych, w tym zmiany w strukturze jazdy, które obejmowały przekształcenie jazdy akindżi w bardziej zwinne oddziały lekkie. Ponadto kontynuował ekspansję terytorialną rozpoczętą przez swojego ojca, Osmana I, w Azji Mniejszej.
• Murad I – syn Orchana, pierwszy władca Osmanów, który oficjalnie używał tytułu sułtana. Panował w latach 1362-1389. Władca zdobył terytorium w głębi Tracji, gdzie opanował miasta takie jak Adrianopol i Płowdiw. W trakcie starcia pod Maricą w 1371 roku odniósł zwycięstwo nad Serbią i Bułgarią, co umożliwiło Osmanom ekspansję na obszar Macedonii. Zmarł w 1389 roku (w wieku 63 lat) w trakcie starcia na Kosowym Polu, po 27 latach rządów.
• Bajazyd I Błyskawica – syn Murada, panował w latach 1389–1402. Po pokonaniu Karamanidów w 1386 roku otrzymał przydomek Błyskawica. Podczas swoich rządów zdobył kontrolę nad całym obszarem Półwyspu Bałkańskiego, anektując terytoria Grecji i Albanii. W Anatolii podbił obszary wcześniej należące do Cesarstwa Bizantyńskiego.
• Mehmed I – sułtan turecki w latach 1402–1421. Mehmed I musiał konkurować o władzę z bratem Musą oraz stawić czoła pretendentom zewnętrznym i wewnętrznym, takim jak Mustafa.
• Murad II – panował w latach w latach 1421-1444 i 1446-1451. Z własnej woli abdykował na rzecz syna, ale został zmuszony do powrotu na tron w 1446 roku po buncie janczarów.
• Mehmed II Zdobywca – panował w latach w latach 1444–1446 i 1451–1481. Zyskał sławę jako zdobywca Konstantynopola. Przeprowadził odbudowę miasta i ustanowił je centralną stolicą imperium osmańskiego. Podczas trzydziestoletniego okresu swojego rządzenia, Mehmed był architektem utworzenia regularnej armii tureckiej i stworzenia kodeksu prawnego znanego jako „Kanunname”. Wprowadził fundamentalne zasady dla funkcjonowania administracji państwowej i miejskiej, a także zorganizował sektor handlowy. W chwili jego śmierci obszar panującego państwa wynosił 2 214 000 kilometrów kwadratowych.
• Bajazyd II – panował od 1481 do 1512 roku. Przeprowadził kampanie militarne, między innymi przeciwko mamelukom w Egipcie i w świecie muzułmańskim, ale jego panowanie było przede wszystkim okresem stabilności i budowy infrastruktury. Pomimo tego został zmuszony do abdykacji przez swojego syna, Selima I, który przejął władzę.
• Selim I Groźny – był sułtanem od 1512 do 1520 roku, powszechnie nazywany mianem Yavuz, co tłumaczy się jako okrutny. Jego rządy charakteryzowały się wieloma podbojami, w tym zwycięstwami nad Persją i Mamelukami. Zmarł po krótkiej chorobie, prawdopodobnie na raka, tuż przed planowaną wyprawą na Rodos.
• Sulejman Wspaniały – panował w latach 1520–1566. W okresie jego rządów Imperium Osmańskie osiągnęło apogeum swojej potęgi. Stoczył wiele bitew, które znacząco poszerzyły obszar państwa (stanowił największego zdobywcę terytoriów dla Imperium Osmańskiego). Przeprowadził reformację w strukturze administracyjnej, wojskowej oraz finansowej. Był protektorem sztuki oraz twórcą poezji (tworzył pod pseudonimem Muhibbi).
• Selim II – panował w latach 1566–1574. Dał początek erze słabych, niezdolnych militarnie i politycznie sułtanów. Jego pierwsza małżonka, Nurbanu, miała znaczący wpływ na jego rządy. Wśród swoich rodzeństwa był uznawany za najmniej zdolnego, był uzależniony od alkoholu.
• Murad III – sprawował władzę w latach 1574–1595. Był sułtanem, który doświadczył pierwszego znaczącego buntu janczarów. Poparł kandydaturę Stefana Batorego na króla polskiego. Jego panowanie było również naznaczone wojnami z Persją i Austrią Habsburgów oraz zbliżeniem politycznym z Marokiem.
• Mehmed III – panował w latach w latach 1595–1603. Jego rządy charakteryzowały się bezpośrednią aneksją zbuntowanych lenn Mołdawii i Wołoszczyzny do imperium oraz izolacją potomków sułtana w areszcie pałacowym, co zapoczątkowało słynne „złote klatki”, lecz jego władza była zagrożona zarówno przez niepokoje wewnętrzne, jak i ataki zewnętrzne.
• Ahmed I – sprawował władzę od 1603 do 1617 roku. Ahmed I wprowadził nową zasadę sukcesji, senioratu, eliminując tradycję zabijania braci przez nowego sułtana i umieszczając najstarszego mężczyznę rodu na tronie.
• Mustafa I – panował w okresie 1617–1618 i 1622–1623. Spędził wiele lat w areszcie domowym, nazywanym „Złotą klatką”. Po śmierci brata, Ahmed I objął tron, jednak szybko został usunięty na rzecz bratanka. Mustafa był chory psychicznie. Kiedy jego choroba wyszła na jaw, doszło do przewrotu, który wyniósł na tron jego bratanka, Osmana II. Po jego zamordowaniu przez janczarów Ahmed został ponownie koronowany. Jednak faktyczną władzę sprawowali wtedy jego matka Halime i wielki wezyr Kara Davud Pasza. Później, dzięki intrygom sułtanki Kösem, doszło do kolejnego przewrotu, który obalił Ahmeda. W 1623 roku zrzekł się tronu na rzecz kolejnego bratanka, Murada IV. Mustafa został uwięziony w lochu i pozostał w nim aż do śmierci w 1639 roku.
• Osman II – sprawował władzę w latach 1618–1622. Osman II był wszechstronnie wykształconym sułtanem, znanym poetą i poliglotą, który objął tron po przeprowadzonym przez matkę zamachu stanu przeciwko jego stryjowi. Jego rządy cechowały się agresywną polityką zagraniczną, klęska w bitwie pod Chocimiem i prześladowania janczarów spowodowały wzrost niezadowolenia społecznego, co doprowadziło do buntu i jego tragicznej śmierci.
• Murad IV – panował w latach 1623–1640. Objął władzę po zrzeczeniu się tronu przez swojego wuja, Mustafa I. Jego panowanie było znane z surowych reform, wojen z Persją oraz napiętych stosunków z Polską, próbując nawet utworzyć antypolską koalicję z Rosją. Był ostatnim sułtanem, który osobiście dowodził armią w polu.
• Ibrahim I – panował w latach 1640-1648. Jego brak zdolności politycznych doprowadził do utraty Tenedosu i wojny z Wenecją o Kretę, przy czym charakteryzował się wysoką skłonnością do okrucieństwa i wyuzdania seksualnego, co ostatecznie przyczyniło się do siłowego obalenia jego rządów.
• Mehmed IV – sprawował władzę od roku 1648 do 1687. Był osadzony na tronie w wieku 6 lat, a jego faktyczne rządy sprawowane były przez wielkiego wezyra Mehmeda Köprülü Paszę, który ustabilizował państwo. Mehmed IV prowadził skuteczną politykę zagraniczną, zdobywając Kretę i podpisując korzystne traktaty pokojowe, jak traktat w Vasvár z Austrią i traktat w Buczaczu z Polską.
• Sulejman II – sprawował urząd sułtana Imperium Osmańskiego w latach 1687-1691. Próbował odbudować potęgę Imperium Osmańskiego po objęciu władzy, jednak jego wysiłki zakończyły się klęską.
• Ahmed II – panował w latach 1691-1695. Podczas jego rządów, Imperium Osmańskie doświadczyło ciągłych niepowodzeń militarnych.
• Mustafa II – panował w latach 1695-1703. Posiadał wielkie aspiracje odzyskania kontroli Osmanów nad Węgrami, lecz te plany zostały pokrzyżowane przez porażkę armii tureckiej w bitwie pod Zentą. W wyniku postanowień Pokoju w Karłowicach (1699) zmuszony był zrezygnować z Węgier i Siedmiogrodu (z wyjątkiem Banatu temeszwarskiego) na rzecz Austrii, Morei na rzecz Wenecji oraz Podola na rzecz Polski.
• Ahmed III – sprawował władzę w okresie od 1703 do 1730 roku. Jego panowanie jest często określane jako „era tulipanów”.
• Mahmud I – panował w latach 1730-1754. Jego wstąpienie na tron było wynikiem buntu janczarów.
• Osman III – panował w latach  w latach 1754–1757. Jego krótka era rządu charakteryzowała się brakiem tolerancji wobec osób o odmiennych przekonaniach (członkowie społeczności żydowskiej i chrześcijańskiej zobowiązani byli do noszenia specjalnych ubiorów).
• Mustafa III – sprawował władzę w latach 1757-1774. Jego wpływ na modernizację państwa Osmanów był znaczący. Wdrożył kompleksową restrukturyzację sił zbrojnych oraz działań artyleryjskich. Założył sieć instytucji edukacyjnych dla kadry wojskowej, gdzie studenci pogłębiali wiedzę z matematyki, nawigacji oraz innych dziedzin ścisłych.
• Abdulhamid I – panował od 1774 do 1789 roku.
• Selim III – sprawował władzę w latach 1789-1807. Z powodu buntu janczarskiego zorganizowanego przez lidera religijnego Şeyhülislam, który wyniósł na tron bratanka Mustafę IV, obalony władca został pozbawiony władzy. Następnie, zgodnie z poleceniem bratanka, został zgładzony przez uduszenie.
• Mustafa IV – panował w latach 1807–1808. W 1808 roku Mustafa IV stracił władzę, gdy nie zdołał pokonać dwumiesięcznej blokady Stambułu narzuconej przez Rosję. Tego samego roku został zamordowany.
• Mahmud II – panował w latach 1808–1839. Jako przywódca pełen energii i odwagi, konsekwentnie kontynuował proces reformowania państwa i imperium, który rozpoczął Selim III. Pod jego rządami zainicjowano powstanie pierwszych świeckich szkół w imperium osmańskim.
• Abdulmecid I – sprawował władzę w latach 1839-1861. Główne zmiany podjęte przez Abdülmecida obejmowały: zniesienie niewolnictwa, przeorganizowanie armii w latach 1843–1844, ustanowienie ministerstwa ds. edukacji, likwidację podatku pogłównego, przyznawanie dotacji finansowych dla sektorów administracji oraz handlu, zastąpienie turbana, który uznano za nieodpowiednie nakrycie głowy, przez fez.
• Abdülaziz – panował w latach 1861–1876. Podczas panowania Abdülaziza nastąpił rozwój szkolnictwa ogólnego, ustanowiono nową uczelnię, a także wprowadzono pierwszy kodeks prawa cywilnego w Imperium Osmańskim. Abdülaziz był pierwszym sułtanem osmańskim, który podjął podróż poza granice własnego państwa.
• Murad V – objął tron Imperium Osmańskiego 30 maja 1876 roku, pełniąc funkcję sułtana aż do 31 sierpnia tego samego roku. Po zaledwie 93 dniach rządów, stracił władzę pod zarzutem choroby umysłowej i został uwięziony w pałacu Çiragan, gdzie pozostał do czasu swojego zgonu.
• Abd-ul-Hamid II – panował w latach 1876-1909. W wyniku terroru stronnictwa konserwatywnego zniósł konstytucję, rozwiązał parlament oraz skazał na wygnanie liberalnego wielkiego wezyra Midhata Paszę. Okres jego rządów charakteryzował się bezładem i despotyzmem.
• Mehmed V – sprawował władzę w latach 1909-1918. Podcza jego rządów, rzeczywiste decyzje w państwie podejmował ówczesny organ rządzący, którym był Komitet Jedności i Postępu, a od 1913 roku triumwirat. Jednym z istotnych kroków władcy było ogłoszenie świętej wojny, znanej jako dżihad, dnia 14 listopada 1914 roku. Choć apel ten miał na celu mobilizację wszystkich muzułmanów przeciwko niewiernym, nie wywarł znaczącego wpływu na toczącą się Wielką Wojnę.
• Mehmed VI – panował w latach 1918-1922. W momencie objęcia rządów, sytuacja imperium była dramatyczna z uwagi na przegraną I wojnę światową, co skutkowało podziałem znacznej części terytorium między Francję i Wielką Brytanię. Sułtanat został formalnie zlikwidowany 1 listopada 1922 roku. Mehmed VI, po usunięciu go z urzędu, opuścił kraj na pokładzie brytyjskiego pancernika HMS „Malaya” po upływie kilkunastu dni. Zmarł na wygnaniu w San Remo w 1926 roku.

Dynastia Osmanów – drzewo genealogiczne

Dynastia Osmanów wywodzi się z plemienia tureckiego, które w XIII wieku osiedliło się w Anatolii. Jej założycielem był Osman I, który dał początek imperium osmańskiemu, rozszerzając swoje terytorium kosztem Bizancjum i innych sąsiednich państw. Przez wieki dynastia ta rządziła rozległymi obszarami, obejmującymi dzisiejszą Turcję, Bałkany, Bliski Wschód i inne regiony. Rozkwit kultury, sztuki i architektury towarzyszył panowaniu dynastii Osmanów, która wywarła głęboki wpływ na historię i rozwój cywilizacji islamskiej. Pomimo upadku imperium w XX wieku, dziedzictwo Osmanów pozostaje istotnym elementem historii świata islamskiego.