Jakie ptaki odlatują do ciepłych krajów?

Co roku, gdy zwiastuny zbliżającej się zimy stają się coraz bardziej wyraźne, liczne gatunki ptaków opuszczają polskie niebo w kierunku ciepłych krain. Te ptaki wędrowne migrują do Afryki i innych ciepłych regionów, gdzie mogą znaleźć obfitość pożywienia oraz dogodne warunki do przetrwania. Sprawdź jakie ptaki odlatują na zimę i dokąd właściwie się wybierają.

Ptaki odlatujące do ciepłych krajów

Ptaki, które migrują na zimę do ciepłych rejonów, są nazywane ptakami wędrownymi. Podróżują pomiędzy miejscami lęgowisk a miejscami zimowania. Ptaki te lecą do ciepłych krajów w poszukiwaniu pożywienia. Przed wylotem ptaki intensywnie żerują, gromadząc zapasy tłuszczu. Zazwyczaj ich migrację poprzedza proces tzw. pierzenia, gdzie wymieniają stare pióra na nowe. Istnieje wiele gatunków ptaków migrujących na zimę, a każdej jesieni przemierzają tysiące kilometrów w poszukiwaniu odpowiedniego miejsca do zdobywania pożywienia. Wiosną ptaki powracają, ponownie pokonując tę samą trasę. Ptaki odlatujące na zimę z Polski to:

• Bocian biały (Ciconia Ciconia) – to najbardziej rozpoznawalny ptak wędrujący do ciepłych krajów na zimę. Charakteryzuje się białym upierzeniem, z wyjątkiem lotek na skrzydłach oraz długim, czerwonym dziobem i nogami o tej samej barwie. Dorosłe osobniki osiągają wagę około 4 kg, a rozpiętość ich skrzydeł może sięgać 220 cm. Okres lęgowy bociana przypada głównie na Europę, podczas gdy na zimę zazwyczaj udają się do Afryki. Zwykle budują gniazda w sąsiedztwie ludzkich osiedli, wykorzystując do tego kominy, dachy domów czy słupy elektryczne.

• Kukułka zwyczajna (Cuculus canorus) – ma szarą barwę ciała z ciemniejszym ogonem, białymi końcami sterówek, czarnym dziobem oraz poprzecznymi prążkami na białym tle, rozmieszczonymi na piersi, brzuchu i piórach podogonowych. Dźwięki wydawane przez kukułkę są ogólnie rozpoznawalne przez charakterystyczne „kuku”, które emituje je samiec. Kukułki są znane z praktyki podkładania swoich jaj w gniazdach innych gatunków ptaków. Kukułka wędruje na zimę do obszarów Afryki Subsaharyjskiej lub Azji Południowej.

• Żuraw zwyczajny (Grus grus) – to jeden z największych ptaków występujących w Polsce, przewyższające bociany swoją wielkością. Dorosły żuraw może ważyć nawet 8 kg, a jego skrzydła mają rozpiętość około 200-230 cm. Żuraw charakteryzuje się smukłą szyją, średniej długości dziobem, oraz szaro-brązowym upierzeniem, uzupełnionym charakterystyczną czerwoną czapeczką na czubku głowy. Co 2-4 lata żuraw przechodzi pierzenie, podczas którego przez 5 tygodni traci zdolność do lotu. Głos żurawia przypominający trąbienie, nosi nazwę klangoru i jest łatwo rozpoznawalny.

• Czajka zwyczajna (Vanellus vanellus) – jest ptakiem z rodziny sieweczkowatych, charakteryzującym się średnimi rozmiarami i preferencją dla terenów błotnistych. Charakteryzuje się on czarno-białym upierzeniem, przy czym skrzydła błyszczą się w odcieniach granatu i fioletu, a grzbiet ma delikatny zielonkawy połysk. Na głowie czajki można zaobserwować długie, charakterystyczne czarne pióra.

• Wilga zwyczajna (Oriolus oriolus) – należąca do rodziny wilgowatych, jest jednym z najbardziej kolorowych ptaków spotykanych w Polsce. Samce wyróżniają się intensywnie żółtym upierzeniem, z wyjątkiem czarnych skrzydeł i fragmentów ogona. Ich śpiew jest niezwykle przyjemny i melodyjny, często kojarzony z nadchodzącymi opadami deszczu. Ta romantyczna pieśń najczęściej rozbrzmiewa wraz z podwyższoną wilgotnością powietrza. Samiczki mają bardziej stonowane ubarwienie, choć niektóre z nich, zwłaszcza starsze osobniki, mogą przypominać samce, tracąc charakterystyczne kreskowanie na spodzie ciała.

• Słowik szary (Luscinia luscinia) – mały ptak z rodziny muchołówkowatych, wyróżnia się niezwykle charakterystycznym, przyjemnym i różnorodnym śpiewem. Pod koniec lata lub na początku jesieni te ptaki migrują do Afryki, powracając do Polski zwykle w kwietniu lub maju. Jest to jedna z dwóch odmian spotykanych w Polsce, przy czym słowik szary, w przeciwieństwie do słowika rdzawego, dominuje na wschodzie kraju. Mimo to, w pasie od Pomorza do Małopolski można spotkać oba gatunki.

• Jaskółka dymówka (Hirundo rustica) – to delikatny ptak o eleganckiej sylwetce. Posiada błyszczące, ciemnogranatowe upierzenie na głowie, skrzydłach i grzbiecie, która kontrastuje z ceglastoczerwoną plamą na czole i gardle, oraz kremowobiałym spodem ogona. Na jej brzuchu i piersi występuje wyraźne oddzielenie od czerwonej plamy poprzez ciemnogranatową półobrożę. W okresie między sierpniem a wrześniem licznie gromadzą się i razem wyruszają w podróż na południe. Zimowe miesiące z reguły spędzają na obszarach Afryki Północnej.

• Dudek (Upupa epops) – upierzenie dudka charakteryzuje się różnorodnym ubarwieniem: górna część głowy oraz szyja przybierają odcień pomarańczowy, natomiast skrzydła i grzbiet zdobią pasy w kontrastujących czarno-białych tonacjach. Ogon jest czarny, ale posiada także biały poprzeczny pasek. Dolna część tułowia ma biały kolor, urozmaicony podłużnymi ciemnymi prążkami. Dudki zimę spędzają głównie w tropikalnej Afryce.

• Skowronek (Alauda arvensis) – charakteryzuje się upierzeniem w odcieniach brązu i szarości, z delikatnymi ciemnymi plamkami na grzbiecie oraz białawym spodem z paskowaną pierś. Na głowie można zauważyć niewielki czubek. Skowronki migrują do obszarów położonych w okolicach Morza Śródziemnego.

• Szpak zwyczajny (Sturnus vulgaris) – upierzenie szpaka ma czarny kolor, który intensywnie połyskuje w odcieniach zieleni i fioletu, dodatkowo zdobią je jasne kropki. Szpaki zwyczajne migrują na zimę do południowych i zachodnich rejonów Europy.

• Gawron zwyczajny (Corvus frugilegus frugilegus) – cechuje się czarnym, metalicznym upierzeniem. Dorosłe osobniki mają jasnoszary dziób, młode osobniki – niemal czarny, jaśniejący z wiekiem. Częśc populacji tego gatunku pozostaje z nami na zimę, reszta odlatuje do Austrii, Czech, Niemiec, Francji i Szwajcarii.

• Jerzyk zwyczajny (Apus apus) – posiada krótkie i szeroki skrzydła oraz długi widlasty ogon. Jerzyk zdolny jest do nieprzerwanego lotu przez całą dobę, dzięki umiejętności spania w locie. Wędruje on aż po granice Afryki, często przemierzając Morze Śródziemne.

• Pliszka siwa (Motacilla alba) –  charakteryzująca się smukłym ciałem, posiada wyrazisty czarno-biały ogon oraz ciemne upierzenie na karku i obfity śliniak. Jej grzbiet jest szary, co stanowi wyraźny kontrast wobec czarnego karku. Ubarwienie policzków, czoła, podbrzusza i podogonia jest białe. Zimuje w zachodniej Europie i basenie Morza Śródziemnego.

• Orlik krzykliwy (Clanga pomarina) – cechuje się dwoma półksiężycami na skrzydłach, które są węższe, mniej widoczne i mają rozmyty kontur. Dolna część skrzydeł ma jaśniejszy odcień, kontrastujący z ciemniejszymi pokrywami lotek. W trakcie zimy przebywa w środkowej i południowej Afryce, a swoją wędrówkę jesienną rozpoczyna w okolicach września.

Dlaczego ptaki odlatują do ciepłych krajów?

Ptaki odlatujące do ciepłych krajów w okresie zimowym podejmują tę podróż z powodu wielu czynników. Głównie jest to spowodowane niską temperaturą, występowaniem mrozów, krótszymi dniami oraz brakiem dostępnego pożywienia. Te warunki stwarzają znaczne trudności w zdobyciu pokarmu zarówno dla siebie, jak i dla swojego potomstwa. W efekcie wizja głodu sprawia, że ptaki szukają lepszych warunków do przetrwania w okresie zimowym.

Ptaki różnych gatunków żywią się różnymi rodzajami pożywienia, takimi jak owady, nasiona, orzechy, czy soki roślin. Jednakże, wraz z nadejściem jesieni, te źródła zaczynają być coraz rzadsze, a zimą mogą być kompletnie niedostępne. To zmusza ptaki, które nie potrafią zmienić swojej diety w zależności od pory roku, do przemieszczania się w celu znalezienia pożywienia. Przykładowo, ptaki takie jak czapla czy żuraw, które głównie żywią się rybami, żabami, ślimakami czy małymi ssakami, muszą szukać nowych miejsc łowienia, ponieważ zwierzęta te często zapadają w hibernację lub odrętwienie w zimie, co uniemożliwia im zdobycie pokarmu.

Przyczyny migracji ptaków w okresie zimowym stanowią przedmiot zainteresowania naukowców od dawna. Istnieją gatunki, które migrują regularnie od tysięcy lat, podczas gdy inne pozostają na stałych, ciepłych obszarach przez cały rok. Niektóre gatunki ptaków decydują się pozostać w swoich miejscach przez cały rok, nawet jeśli występują tam surowe warunki zimowe. Migrujące gatunki potrafią powracać w te same miejsca i bez problemów wrócić do swoich gniazd. Zauważalny jest także trend coraz większej liczby gatunków pozostających w Polsce przez cały rok, z uwagi na cieplejsze zimy. Niektóre ptaki z kolei zaniechały migracji do Afryki i wybierają zachodnią lub południową Europę, gdzie warunki zimowe są łagodniejsze, a podróż krótsza i bezpieczniejsza.

Kiedy ptaki odlatują do ciepłych krajów?

Podróż polskich ptaków do ciepłych krajów rozpoczyna się zwykle między sierpniem a listopadem.  Aby przygotować się do podróży, ptaki muszą zgromadzić odpowiednie zapasy tłuszczu. Skracający się dzień jest jednym z sygnałów dla nich, że nadeszła pora ruszyć w drogę. Z bliskością zimy dni stają się coraz krótsze, co oznacza mniej czasu na zdobywanie pożywienia i mniejszą ilość energii do przetrwania. Ptaki mają wrodzoną intuicję, która pozwala im określić odpowiedni moment do wylotu, obserwując zmiany temperatury i światła słonecznego. Na decyzję o odlocie wpływa również pogoda – ptaki czekają na korzystne warunki, aby uniknąć trudności, takich jak silny wiatr.

Naukowcy potwierdzają, że czas migracji różni się w zależności od gatunku ptaków oraz warunków pogodowych. Istotne jest także odległość, jaką muszą pokonać – im dalej cel podróży, tym wcześniej rozpoczynają swoją migrację. W związku z tym różne gatunki opuszczają Polskę w różnych okresach czasu, dostosowując się do swoich specyficznych potrzeb i warunków podróży.

Dokąd odlatują ptaki na zimę?

Wiele ptaków migrujących na zimę często wybierają noc jako czas swojego lotu. To właśnie wtedy panuje cisza, a powietrze staje się chłodniejsze, co ułatwia im podróżowanie, gdyż nie ma wtedy drapieżników polujących na nie w dzień. Najlepszym kierunkiem dla ptaków migrujących na zimę są tereny południowe, gdzie panuje ciepło i lepsze warunki do przeżycia. Większość z nich kieruje się w stronę kontynentu afrykańskiego, ale nie brakuje także tych, które wybierają zachodnią lub południową Europę jako miejsce zimowania. Istnieją także gatunki, które kierują swoje loty w stronę Azji, choć są one w mniejszości. Wśród nich można wymienić dziwonie, muchołówki małe, pliszki cytrynowe i świstunki zielonawe.

Wskazówki dotyczące kierunku podróży ptaków nie opierają się tylko na instynkcie, lecz także na obserwacji długości dnia i kątów padania promieni słonecznych. Ptaki potrafią odczytywać pole magnetyczne, co ułatwia im orientację w przestrzeni. Gwiazda Polarna odgrywa istotną rolę w ich nawigacji, gdyż przez całą noc pozostaje nieruchoma, co pozwala ptakom określić kierunek południa. Dzięki temu zdolnościom ptaki mogą bezpiecznie i skutecznie przemierzać setki kilometrów w czasie swojej zimowej migracji.

Ptaki zimujące w Polsce

Pewne gatunki ptaków są przystosowane do niskich temperatur i potrafią dostosować się do nadchodzącej jesieni i zimy. Zmieniają swoje pióra na gęstsze i lepiej izolujące, co chroni je przed zimnem. Nowe upierzenie tworzy warstwę powietrza między skórą a piórami, co wspomaga utrzymanie odpowiedniej temperatury. Przed nadejściem mrozów ptaki zbierają także zapasy pożywienia, na przykład sikorki ukrywają nasiona w szczelinach kory drzew lub innych kryjówkach. Niektóre gatunki mogą mieć trudności w znalezieniu pokarmu, dlatego pomoc w postaci specjalnych budek i dostarczanie pożywienia może być dla nich cenna, pozwalając przeżyć do nadejścia wiosny. Ptaki, które zostają na zimę w Polsce to:

• Wróble
• Dzięcioły
• Sójki
• Sroki
• Gołębie skalne
• Sikorki
• Gile
• Kawki
• Trznadle
• Kosy
• Mazurki.

Interesującym zjawiskiem jest fakt, że niektóre gatunki ptaków migrujących nie opuszczają Polski, lecz przybywają tu na zimowanie, są to m.in. jemiołuszki, śnieguły, poświerki i czeczotki.

 

Zdjęcia pochodzą z Pixabay.

Jedno zdjęcie pochodzi z Wikipedii.