Kognitywistyka to obszar badań naukowych koncentrujący się na funkcjonowaniu zmysłów, umysłu oraz mózgu. Stanowi ona dziedzinę interdyscyplinarną, łączącą elementy psychologii poznawczej, neurobiologii, filozofii umysłu, nauk przyrodniczych, sztucznej inteligencji, logiki, fizyki oraz lingwistyki.
Co to jest kognitywistyka?
Kognitywistyka to dziedzina nauki, która zajmuje się analizą procesów umysłowo-poznawczych, takich jak percepcja, świadomość, pamięć, rozumienie, wnioskowanie, zdolności językowe, rozwiązywanie problemów, procesy komunikacyjne, reprezentacje poznawcze i inne. Badania kognitywistyczne obejmują zarówno naturalne jak i sztuczne systemy poznawcze, badanie ludzi, zwierząt oraz urządzeń elektronicznych przeznaczonych do przetwarzania danych, oraz wspierania naturalnych procesów poznawczych. Kognitywistyka jest nauką interdyscyplinarną, która łączy w sobie obszary nauki, takie jak: psychologia poznawcza, neurobiologia, filozofia umysłu, sztuczna inteligencja, lingwistyka, logika oraz fizyka.
Początki tej nauki sięgają lat 50. ubiegłego wieku, kiedy została zapoczątkowana w Stanach Zjednoczonych. Kognitywistyka zaczęła się rozwijać w całej Europie Zachodniej oraz w Polsce dopiero w latach 90.
Czym zajmuje się kognitywistyka?
Kognitywistyka zajmuje się badaniem tego, czym jest poznanie, jakie ma zastosowanie i jak funkcjonuje. Kognitywistyka bada:
- umysł,
- myślenie,
- pamięć,
- język,
- uwagę,
- uczenie się,
- percepcję,
- inteligencję,
- świadomość,
- wyobraźnię,
- podejmowanie decyzji,
- sztuczną inteligencję.
Lista przykładowych pytań, które zadaje się w kognitywistyce:
- Jak ludzki mózg przetwarza i interpretuje informacje sensoryczne?
- Czy mózg i umysł to jedno i to samo?
- Czy działanie zmysłu i pamięci wzrokowej można porównać do działania filmu?
- W jaki sposób ludzie przetwarzają i rozumieją język?
- Jakie są podstawowe różnice między naturalną inteligencją a sztuczną inteligencją?
- Jak zmienia się nasze postrzeganie rzeczywistości pod wpływem emocji i nastroju?
- Co przyciąga naszą uwagę?
- Jakie są nasze przekonania na temat naszych myśli, a co tak naprawdę się dzieje?
- Jak można zdefiniować bycie istotą świadomą i jak wygląda ta świadomość?
Działy kognitywistyki
Wyróżnia się dwa działy kognitywistyki. Pierwszym z nich jest kognitywistyka symboliczna, która skupia się na tworzeniu abstrakcyjnych funkcji myślowych, które są powszechne dla ludzi i dotyczą takich obszarów jak samoświadomość (np. metakognitywistyka), podejmowanie decyzji oraz inteligencja społeczna. Ta dziedzina bada uniwersalne cechy jednostki, grup społecznych, organizacji oraz robotów. Takie podejście naukowe prowadzi do integracji różnych paradygmatów, takich jak teoria systemów, inżynieria, nauki społeczne i kognitywistyka. W wyniku tego powstaje nowe podejście, znane jako inżynieria socjokognitywna (lub socio-kognitywna), które rozwijane jest przez Adama Marię Gadomskiego w ramach meta-teorii TOGA.
Pod względem technologicznym kognitywistyka symboliczna koncentruje się na rozwijaniu baz wiedzy oraz budowie złożonych Systemów Bazujących na Wiedzy, które mają na celu realizację różnych funkcji, typowych dla inteligentnych systemów. Jednym z istotnych, ale nadal niewystarczająco rozwiązanych problemów kognitywistyki jest definicja świadomości, czyli zdolności syntezy i refleksji nad własnym myśleniem.
Drugim działem kognitywistyki jest kognitywistyka subsymboliczna, która opiera swoje badania głównie na analizie procesów myślowych zachodzących w ludzkim mózgu, które są wyjaśniane poprzez zrozumienie funkcji sieci neuronowych. Obecnie, coraz bardziej popularnym podejściem w tej dziedzinie jest integracja wzorców i modeli pochodzących z różnych dziedzin naukowych, takich jak tradycyjne badania nad poznawaniem, psychologia, neurobiologia oraz inne dziedziny nauk przyrodniczych.