Mit o Narcyzie – główny bohater. Kim był Narcyz?
Narcyz, zwany też Narcyzem Tespijczykiem, był synem nimfy Liriope i bóstwa rzecznego Kefisosa. Pochodził z Beocji powiązanej z Tebami polis Tespiai. Ciążyła na nim swego rodzaju klątwa, bowiem w dzieciństwie wieszczek Tejrezjasz przepowiedział, że będzie żył do czasu, aż nie dostrzeże swojego odbicia. Jego ulubionym zajęciem było polowanie i to właśnie jemu poświęcał większość czasu. Młodzieniec wyróżniał się wielką urodą. Jednakże, pomimo swojego piękna, był nieczuły na uczucia innych i odrzucał każdą zakochaną w nim istotę. Zachowywał się wręcz egoistycznie i zarozumiale. Ostatecznie został ukarany i zmarł z miłości do samego siebie.
Mit o Narcyzie – plan wydarzeń
Zapoznaj się z planem wydarzeń, który opowiada najważniejsze etapy historii pięknego Narcyza:
- Nieodwzajemniona miłość nimf do Narcyza
- Zamiłowanie młodzieńca do leśnych łowów
- Chęć zaspokojenia pragnienia w strumieniu
- Zakochanie się Narcyza we własnym odbiciu
- Śmierć Narcyza z tęsknoty
- Wyrośniecie kwiatu na jego grobie
Mit o Narcyzie w kilku zdaniach – krótkie streszczenie
Narcyz był pięknym młodzieńcem, który uwielbiał spędzać czas na polowaniach. Kochały się w nim wszystkie nimfy i boginki leśne, ale on nie zwracał na nie uwagi. Zakochała się w nim także nimfa imieniem Echo. Ona również została odrzucona. Pewnego dnia Narcyz pochylił się nad strumieniem, aby napić się wody i ugasić pragnienie. Wówczas zakochał się w swoim odbiciu. Wpatrywał się w nie tak długo, aż umarł z tęsknoty. Była to bowiem niespełniona miłość. Na jego grobie wyrósł piękny biały kwiat, który nazwano narcyzem.
Mit o Narcyzie – streszczenie szczegółowe
W najbardziej znanej wersji mitu o Narcyzie, przekazanej w Metamorfozach przez Owidiusza, Narcyz przyszedł na świat jako syn nimfy rzecznej Liriope i boga rzeki Kefisosa. Kiedy był jeszcze niemowlęciem, rodzice zabrali go do wieszczka Tejrezjasza, który wróżył przyszłość. Przepowiedział chłopcu, że będzie on żył do czasu, aż ujrzy swoje odbicie. Rodzice chowali więc przed nim wszystkie lustra.
Lata mijały, a Narcyz wyrósł na niezwykle pięknego mężczyznę. Zakochały się w nim wszystkie nimfy i boginki leśne, ale ich uczucia pozostawały nieodwzajemnione. Jedną z nich była Echo, która niegdyś została ukarana przez Herę i nie potrafiła normalnie mówić, a jedynie powtarzać ostatnie zasłyszane słowa. Początkowo młodzieniec okazywał jej uwagę, ale z czasem zaczął się także z niej naśmiewać, co nie spodobało się Echo i bardzo ją zasmuciło. Udała się więc do Nemezis. Bogini sprawiedliwej pomsty wysłuchała jej prośby i zgodziła się pomóc ukarać Narcyza.
Młodzieniec uwielbiał łowy i większość czasu spędzał w górach i lasach, ścigając zwierzynę. Pewnego upalnego dnia, gdy Narcyz przebywał na polowaniu, Nemezis zawiodła go do strumienia. Chłopak pragnął zaspokoić swoje pragnienie i nachylił się nad źródłem, aby się napić. Wówczas zobaczył swoje odbicie w wodzie i bezgranicznie się w nim zakochał. Było to jednak uczucie nieosiągalne i niemożliwe do spełnienia. Doprowadziło jedynie do destrukcji Narcyza, który umarł z próżnej tęsknoty do samego siebie. Został pochowany, a na jego grobie wyrósł kwiat o złocistym środku otoczonym białymi płatkami, który nazwano od jego imienia narcyzem.
Czy ten mit ma charakter uniwersalny?
Chociaż mityczna historia Narcyza ma swoje korzenie w mitologii greckiej, to jej tematyka i przesłanie znajdują odzwierciedlenie w wielu kulturach i tradycjach na przestrzeni dziejów. Dzieje się tak ze względu na uniwersalny charakter mitu, który przekazuje ponadczasowe oraz powszechnie zrozumiałe lekcje dotyczące konsekwencji zarozumiałości, bezduszności, samouwielbienia i egoizmu. Tragiczny los bohatera stanowi idealną lekcję dla społeczeństwa.
Narcyzm w micie o Demeter i Korze
Z mitem o Narcyzie jest także powiązany mit o Demeter i Korze. Opowiada historię dziewczyny imieniem Kora, która bawiła się z nimfami na łące. Matka ostrzegła ją, aby nie zrywała zdradzieckiego kwiatu narcyza, ponieważ był on poświęcony bogowi podziemi. Jednak niczego nieświadoma Kora uległa jego pięknu oraz upojnemu zapachowi i złamała zakaz. Wówczas rozerwała się ziemia, a z jej wnętrza wyłonił się Hades i porwał dziewczynę do swojego królestwa. Właśnie w ten sposób narcyz sprowadził nieszczęście na Korę i Demeter. Jego zerwanie może symbolizować kuszenie lub popełnienie czegoś zakazanego.
Nawiązania w tekstach kultury
Motyw narcyza przez wieki zyskał wiele interpretacji i odniesień w różnego rodzaju tekstach kultury:
- „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego – narcyzm przejawia się w postaci Parysa, syna władcy Troi. Autor ukazuje go jako bardzo próżnego i egoistycznego, który myśląc tylko o sobie i swoich kaprysach, doprowadza do rozpoczęcia wojny.
- „Lalka” Bolesława Prusa – bohaterką narcystyczną okazuje się być Izabela Łęcka. To próżna kobieta, która kocha tylko siebie. Jest przyzwyczajona do luksusów, ciągłej adoracji i bycia w centrum zainteresowania innych. Swoim zachowaniem rani Stanisława Wokulskiego i doprowadza do jego destrukcji, jak Narcyz Echo.
- „Śmierć Narcyza” Nicolasa Poussina – obraz opowiadający o ostatnich chwilach życia Narcyza. Jego postać jest blada i leży na brzegu strumienia. Ze skały przygląda mu się Echo. Malarz nadał jej rysy kobiety.
- „Narcyz” Caravaggia – obraz przedstawiający scenę mitologiczną, w której Narcyz niebezpiecznie nisko pochyla się nad taflą wody i podziwia swoje oblicze. Poprzez zamazanie tła, cała uwaga skupia się tylko i wyłącznie na młodzieńcu.
- „Narcyz” Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – czterowersowy wiersz nawiązujący do mitycznej sceny. Podmiot liryczny to tytułowy Narcyz. Autorka w swojej poezji wciela się w jego postać, próbując zrozumieć motywy postępowania, które nim kierowały.
Jaki jest związek między mitologicznym Narcyzem a nazwą jednego z kwiatów?
Wyjaśnienie tego związku jest bardzo proste. Kwiat narcyza jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych kwiatów na świecie. Jeśli sięgniemy do głębszych warstw historii, to dowiemy się, że ma on silne powiązania z mitologią grecką, zwłaszcza ze wspomnianą historią Narcyza. Bohater zakochał się w swoim odbiciu. Obsesyjna miłość stała się przyczyną śmierci, a na jego grobie wyrósł kwiat nazwany od jego imienia narcyzem.
Ciekawym aspektem tej historii jest fakt, że kwiat ten ma swoje naturalne nachylenie nieco skierowane ku dołowi, co, według legendy, symbolizuje zdolność Narcyza do spoglądania na swoje oblicze. Dodatkowo, roślina ta często rośnie w okolicach rzek i jezior, co jest zgodne z mitologicznym tłem wydarzeń. W mitologii narcyz stanowi odzwierciedlenie wad Narcyza i jest symbolem samolubności i próżności.