Mit o Prometeuszu – kim był główny bohater?
Mit o Prometeuszu to jedna z najsłynniejszych historii w mitologii greckiej. Opowiada o tytanie Prometeuszu, który zyskał sławę jako bohater ludzkości. Uchodził za syna tytana Japeta i okeanidy Klimene. Był bratem Atlasa, Epimeteusza i Menojtiosa oraz ojcem Deukaliona. Stworzył on pierwszych ludzi z gliny pomieszanej ze łzami, a dusze dał im z ognia niebieskiego. Uczył ich zaradności i pomagał się rozwijać. Bardzo kochał człowieka, dlatego zdecydował się wykraść dla niego ogień, za co zapłacił ogromną karę. Prometeusz był dobry, mądry, odważny i poświęcił się z miłości do ludzi, a wszystko, co robił dla nich, było bezinteresowne.
Mit o Prometeuszu – plan wydarzeń
Poniżej znajduje się krótki plan wydarzeń związanych z losami głównego bohatera:
- Prometeusz lepi ludzi z gliny zmieszanej ze łzami
- Tytan daje ludziom duszę złożoną z iskier z rydwanu słońca
- Prometeusz kradnie ogień bogom i daruje go ludziom
- Nauka posługiwania się ogniem
- Zesłanie Pandory ze szczelnie zamkniętą puszką
- Odrzucenie Pandory przez Prometeusza
- Epimeteusz, brat Prometeusza, poślubia kobietę
- Uwolnienie chorób i nieszczęść przez otwarcie puszki
- Podstęp Prometeusza na Zeusie
- Gniew boga i wymierzenie kary tytanowi
- Prometeusz cierpi katusze.
Mit o Prometeuszu w kilku zdaniach – krótkie streszczenie
Prometeusz był tytanem, który stworzył człowieka. Jego ciało ulepił z gliny zmieszanej ze łzami, a duszę złożył z iskier niebieskiego ognia, które ukradł z rydwanu boga słońca. Widząc jego słabość i kruchość, zdecydował się wykraść mu ogień z Olimpu. Działania te rozgniewały Zeusa, dlatego zesłał na ziemię piękną Pandorę, której podarował zamkniętą puszkę. Kobieta została odrzucona przez Prometeusza, ale za to poślubiła jego brata, Epimeteusza. Pod jej namową mężczyzna zdecydował się otworzyć puszkę, przez co uwolnił na świat wszelkie nieszczęścia i choroby.
Prometeusz, pragnąc zemścić się na bogach, zabił woła i podzielił go na dwie części, a następnie kazał Zeusowi wybrać, jaką ofiarę ludzie mają im składać. Zeus wybrał gorszą część z kośćmi owiniętymi tłuszczem, co bardzo go rozgniewało. Postanowił więc ukarać Prometeusza. Przykuł go do skał Kaukazu, gdzie codziennie orzeł wyjadał mu wątrobę, która ponownie odrastała. Bohater musiał znosić nieustanne katusze.
Mit o Prometeuszu – streszczenie szczegółowe
Na samym początku ziemię zamieszkiwali wyłącznie bogowie i zwierzęta. Dopiero tytan, zwany Prometeuszem, postanowił ulepić z łez i gliny człowieka, a jego duszę stworzyć z ognia niebiańskiego, który wykradł z rydwanu słońca boga Heliosa. Stworzona przez niego istota przypominała wyglądem bogów, ale nie była doskonała, a bardziej słaba, krucha i bezbronna. Pomimo to Prometeusz bardzo ją kochał, dlatego postanowił dać człowiekowi ogień, a że Bogowie nie chcieli się nim dzielić, to wykradł go z Olimpu. Od tej pory ludzie stali się znacznie silniejsi oraz żyli spokojnie. Nauczyli się m.in. rzemiosła, przetapiania metali, gotowania jedzenia, kucia zbroi i budowania domów.
Bohater swoim działaniem naraził się Zeusowi, który obawiał się o swoją pozycję. W odwecie nakazał stworzyć kobietę imieniem Pandora. Hefajstos podarował jej urodę, Atena nauczyła kobiecych czynności, Hermes nadał odpowiedni charakter, a Afrodyta przekazała urok. Podarowano jej także tajemniczą puszkę, która miała stanowić posag. Dziewczyna otrzymała zakaz jej otwierania i nie miała pojęcia, co znajduje się w środku. Następnie zeszła na ziemię i udała się do Prometeusza. Mądry tytan wykrył podstęp i odesłał Pandorę. Jednakże jego naiwny brat Epimeteusz uległ urokowi kobiety i wziął ją za żonę. Gdy tylko się pobrali, ciekawa Pandora namówiła ukochanego do otwarcia beczki. Ledwie uchylili wieko, a z puszki wyleciały na świat wszystkie nieszczęścia, choroby i smutki, a nawet sama śmierć.
Gdy tylko Prometeusz dowiedział się o tym zdarzeniu, postanowił udobruchać Zeusa. Zaproponował, że od tej pory ludzie będą składać mu ofiary. Nie chciał jednak nakładać na nich zbyt dużych powinności. Zabił więc woła i podzielił go na dwie części. Jedną częścią było mięso owinięte w skórę, a drugą kości przykryte tłuszczem. Następnie kazał wskazać, którą część ludzie mają ofiarować bogom. Zeus był przekonany, że pod częścią z tłuszczem znajduje się miękkie mięso, dlatego dokonał gorszego wyboru. Gdy tylko odkrył podstęp, bardzo się rozgniewał i postanowił ukarać tytana.
Zeus rozkazał przykuć Prometeusza do skały Kaukazu, gdzie wygłodniały orzeł codziennie wyszarpywał mu wątrobę, a ta każdej nocy ponownie odrastała. Bohater pragnął dać człowiekowi wolność i niezależność, ale przypłacił to wiecznymi mękami. Jego brak sprawił, że ludzie znowu poczuli się zagubieni. Nie mieli pojęcia, jak mają postępować, a więc stali się źli i występni. Według jednego z mitów Prometeusza wybawił dopiero Herakles, który zabił orła i uwolnił tytana.
Pozostali bohaterowie tekstu
Mit o Prometeuszu jest jednym w najważniejszych mitów greckich, który oprócz głównego bohatera obejmuje jeszcze kilka kluczowych postaci:
- Zeus (Dzeus) – w mitologii greckiej najwyższy z bogów, władca Olimpu, syn tytana Kronosa i tytanidy Rei, brat Hestii, Demeter, Hery, Posejdona i Hadesa. Jego atrybutami były pioruny, orzeł i tarcza zwana egidą. Z obawą obserwował rozwój ludzkości, dlatego zdecydował się stworzyć Pandorę i posłać ją na ziemię. Za kłamstwo uwięził Prometeusza na skale Kaukazu i skazał na nieustanne cierpienia.
- Epimeteusz – jeden z tytanów, brat Prometeusza, poślubia Pandorę, pod której namową otwiera beczkę i uwalnia na świat wszelkie choroby i nieszczęścia.
- Pandora – pierwsza kobieta stworzona przez bogów, którą Zeus zesłał jako karę dla ludzi. Była niezwykle piękna. Została obdarzona pochlebczym charakterem i darem uwodzenia. Odrzucona przez Prometeusza, więc wyszła za mąż za jego brata. W posagu otrzymała szczelnie zamkniętą glinianą puszkę.
Mit o Prometeuszu – motywy literackie
Mit o Prometeuszu jest źródłem kilku ważnych motywów literackich. Kluczowym z nich jest motyw ofiary. Prometeusz zdecydował się cierpieć za ludzkość, ofiarowując jej ogień. Występuje także motyw nieszczęścia po otwarciu puszki i motyw niekończącej się kary, stanowiącej konsekwencję buntu wobec boskich nakazów tak, jak w micie o Syzyfie. Warto wspomnieć również o motywie nauczyciela, przewodnika. Główny bohater nie tylko ulepił człowieka i dał mu duszę, ale także opiekował się nim i przekazał niezbędną wiedzę.
Interpretacja utworu
Historia Prometeusza należy do kategorii mitów antropogenicznych, mających na celu wyjaśnienie tajemnic funkcjonowania świata. Udziela odpowiedzi na pytania dotyczące pochodzenia ludzi, ich stwórcy oraz daru, który pozwolił im zdobyć niezbędną wiedzę i umiejętności, aby przetrwać. Mit wyjaśnia także, skąd pojawiły się na ziemi nieszczęścia, choroby i smutki.
W mitologii greckiej jedynym tytanem, który bezinteresownie pokochał ludzkość, był Prometeusz. To właśnie dla niej dopuścił się złamania boskich nakazów. Naraził się tym Zeusowi i został srogo ukarany. Jego cierpienie dla człowieka współcześnie określa się mianem prometeizmu. Z jednej strony można uznać go za bohatera, a z drugiej za buntownika.
Ogień, jako dar Prometeusza przekazany ludziom, symbolizuje wiedzę, technologię i umiejętności, które pomagają człowiekowi rozwijać się i kontrolować środowisko. Jednocześnie mit ten przestrzega przed nadużywaniem tej wiedzy i naruszaniem boskich praw oraz uczy konieczności ponoszenia odpowiedzialności za popełnione czyny.
Dlaczego Prometeusz ukradł bogom ogień? Co zrobił dla ludzi?
Prometeusz wykradł ogień z Olimpu, ponieważ bardzo kochał stworzonych przez siebie ludzi i pragnął pomóc im w rozwoju. Dzięki niemu mogli ogrzewać swoje domy, przygotowywać ciepłe posiłki, czy też obrabiać metale. Niemniej jednak, Zeus był temu przeciwny. Uważał, że potęga ognia jest zbyt wielka i obawiał się, że ludzie mogliby go wykorzystać, aby zbuntować się przeciwko boskiej władzy.
Postawa prometejska głównego bohatera, czyli bezinteresowny dar dla ludzkości, jest jednym z kluczowych motywów tej opowieści. Główny bohater, choć stracił wiele przez popełnione czyny, wyraził swoją odwagę i troskę o innych. Jego altruistyczna decyzja miała długotrwałe konsekwencje, ale przyczyniła się do rozwoju ludzkości i cywilizacji.
Jak wyglądał Prometeusz?
Opis wyglądu Prometeusza w mitologii greckiej jest zazwyczaj bardziej oparty na jego postawie, czynach i cechach charakteru niż na wyglądzie fizycznym. Jednakże, z niektórych kontekstów mitologicznych i artystycznych można wywnioskować, że był on postacią imponującą i majestatyczną, co odzwierciedla, że Prometeusz jest symbolem buntu i determinacji.
Niewątpliwie wyglądem przypominał człowieka, ponieważ jak sam mit wskazuje, stworzył go na swoje podobieństwo. Prometeusz był także tytanem. Można zatem przypuszczać, że był wysoki, być może trzy razy wyższy niż przeciętny człowiek oraz bardzo silny. Bazując na starożytnych rzeźbiarskich przedstawieniach, można również przyjąć, że nosił wełnianą tunikę, skórę zwierzęcą, czy też pelerynę zwaną chlamidą. Co do nóg, mógł chodzić boso lub w skórzanych sandałach.
Najciekawsze nawiązania do mitu w innych utworach
Mit o Prometeuszu stanowi bardzo popularne źródło inspiracji dla wielu pisarzy i filozofów od najdawniejszych czasów. Do jego najbardziej ciekawych przykładów zaliczają się m.in.:
- „Dziady” cz. III Adama Mickiewicza – Konrad w Wielkiej Improwizacji buntuje się przeciwko Bogu. Obwinia go za wszelkie cierpienia ludzi i pragnie przejąć od niego władzę. Jest indywidualistą, posiada wizję i pragnie ją zrealizować, dlatego zostaje ukarany. O jego duszę kłócą się diabły, a w ciało wstępuje zły duch. Podobnie jak Prometeusz, kocha ludzi i pragnie ich szczęścia.
- „Kordian” Juliusza Słowackiego – tytułowy bohater przechodzi przemianę na szczycie Mont Blanc. Z niedojrzałego i zagubionego młodzieńca staje się patriotą, który pragnie walczyć o dobro swojej ojczyzny. Swoim zachowaniem przejawia postawę prometejską.
- „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego – Tomasz Judym, czyli główny bohater dzieła, posiada cechy Prometeusza. Poświęca całe swoje życie dla mieszkańców Cisów, samotnie walcząc o poprawę ich sytuacji zdrowotnej i ekonomicznej.
- „Dżuma” Alberta Camusa – doktor Bernard Rieux walczy z dziesiątkującą miasto Oran zarazą. Robi wszystko, aby ratować ludzi, co przekłada się na jego cierpienie. Bohater stawia chorobie opór niczym Prometeusz Zeusowi.