Mit o rodzie Labdakidów to jedna z najbardziej fascynujących historii mitologicznych. Opowiada o losach rodu Labdakidów, ukazując zarówno ich chwałę, jak i przekleństwo, jakim obarczona jest ta legendarna rodzina. Zagłębiając się w ten mit, poznaj jego streszczenie, plan wydarzeń i omówienie.
Mit o rodzie Labdakidów – bohaterowie
Oto czołowe postacie występujące w micie rodu Labdakidów:
- Lajos – władca Teb, syn Labdakosa, mąż Jokasty i ojciec Edypa. Ściągnął klątwę na ród, uwodząc syna króla Pelopsa, a następnie porzucając go, przez co chłopak popełnił samobójstwo.
- Jokasta – żona Lajosa, siostra Kreona, matka Edypa i jego późniejsza żona.
- Edyp – syn Lajosa, którego zabił i Jokasty, którą poślubił. Był ojcem Antygony, Ismeny, Polinejkesa i Eteoklesa. W dzieciństwie został porzucony i wychowywał się w Koryncie.
- Polybos i Meropa – para królewska Koryntu, przybrani rodzice Edypa.
- Kreon – brat Jokasty, mąż Eurydyki, ojciec Pyrry, Hajmona, Megary i Menojkeusa, dwukrotny król Teb.
- Tejrezjasz – ślepy wróżbita, który wyjawił Edypowi straszliwą prawdę o jego pochodzeniu.
- Eteokles – syn Edypa i Jokasty. Po roku panowania łamie przyrzeczenie i nie chce oddać Polinejkesowi tronu.
- Polinejkes – brat Eteoklesa. Zdradził i najechał Teby, w wyniku czego zginął razem z Eteoklesem.
- Antygona – córka Edypa i Jokasty. Mimo zakazu Kreona pochowała Polinejkesa, za co została żywcem zamurowana.
- Ismena – siostra Antygony.
Mit o rodzie Labdakidów – streszczenie krótkie
Pewnego dnia królowi Lajosowi wyrocznia Delficka przepowiedziała, że zabije go własny syn, a następnie poślubi matkę. Aby ustrzec się przed jej spełnieniem, rodzice porzucili nowo narodzonego syna w górach. Znalazł go pasterz i oddał pod opiekę Polibosowi i Meropie. Gdy tylko Edyp dorósł, postanowił poznać powód wyśmiewania go przez rówieśników. Udał się do wyroczni delfickiej i tam dowiedział się, że zabije ojca i poślubi matkę. Aby uciec przed swoim przeznaczeniem, nie wrócił do Koryntu i udał się do Teb.
Po drodze Edyp napotkał Lajosa, z którym pokłócił się, a następnie go zabił, dopuszczając się nieświadomie ojcobójstwa. Następnie uwolnił Teby od Sfinksa, odgadując jego zagadkę. W nagrodę objął władzę i otrzymał rękę królowej Jokasty, czyli poślubił własną matkę. Żyli bardzo szczęśliwie i mieli razem czwórkę dzieci. Po czasie miasto opanowała zaraza. Wówczas wieszcz Tejrezjasz wyjawił prawdziwe pochodzenie Edypa, jego ojcobójstwo i kazirodztwo. W wyniku tego Jokasta popełniła samobójstwo, a Edyp okaleczył się, wykuwając sobie oczy, udał się na tułaczkę i zmarł w Kolonos.
Po odejściu Edypa, jego synowie pokłócili się o władzę i wystąpili przeciw sobie. Obaj zginęli na polu bitwy. Władcą Teb został Kreon. Zabronił on pochówku ciała Polinejkesa, którego uważano za zdrajcę. Jednak zakaz ten został złamany przez Antygonę, którą następnie zamurowano w piwnicy.
Mit o rodzie Labdakidów – streszczenie szczegółowe
Król Lajos dowiedział się od wyroczni delfickiej, że ciąży nad nimi klątwa i zginie z rąk własnego syna, który następnie poślubi matkę Jokastę. Gdy tylko narodziło im się dziecko, przekłuli mu pięty i porzucili w górach. Chłopiec został odnaleziony przez pasterza. Ten oddał go pod opiekę bezdzietnej parze królewskiej Koryntu. Polybos i Meropa nazwali go Edyp i wychowywali jak własnego syna. Bohater stał się ofiarą nieustannych drwin, a rówieśnicy nazywali go podrzutkiem, choć nikt nie chciał wyjawić tajemnicy jego pochodzenia. W końcu zapragnął poznać prawdę i udał się do Delf. Tam dowiedział się o swojej strasznej przepowiedni, która sugerowała, że zabije własnego ojca i dopuści się kazirodztwa z matką.
Usłyszawszy wróżbę delfickiej wyroczni, Edyp zdecydował nie wracać do Koryntu, który uznawał za swoją ojczyznę. Udał się więc niczego nieświadomy do Teb. W czasie podróży napotkał wóz ze starcem i dworzanami, któremu nie chciał ustąpić drogi. W wyniku tego doszło do bójki i Edyp zabił mężczyznę. Nie wiedział jednak, że był to jego prawdziwy ojciec Lajos. Tak spełniła się pierwsza część przepowiedni.
Po śmierci króla władzę w Tebach przejął Kreon, brat Jokasty. Wówczas na miasto spadło kolejne nieszczęście w postaci Sfinksa. Był to dziwaczny potwór z twarzą i piersiami kobiety, ciałem lwa i skrzydłami jak u ptaka. Sfinks zabijał ludzi, żądając rozwiązania zagadki, na którą nikt nie potrafił udzielić poprawnej odpowiedzi. Brzmiała ona następująco: „Co to za zwierzę, obdarzone głosem, które z rana chodzi na czworakach, w południe na dwóch nogach, a wieczorem na trzech?”. Bezradny Kreon ogłosił, że ten, kto rozwiąże jego zagadkę, w nagrodę otrzyma królestwo i pojmie za żonę Jokastę. Niczego nieświadomy Edyp odgadł zagadkę potwora i odebrał swą nagrodę. Tak spełniła się druga część przepowiedni.
Przez wiele lat panował szczęśliwie. Miał z Jokastą czworo dzieci: Eteoklesa, Polinejkesa, Antygonę i Ismenę. Po pewnym czasie na Teby spadła ogromna zaraza, która dziesiątkowała mieszkańców, ziarno nie wzrastało, a zwierzęta nie rozmnażały się. Wówczas Edyp posłał po ślepego wróżbitę Tejrezjasza, widzącego tajemnice przyszłości i rozumiejącego mowę ptaków. Wieszcz zdradził powód wszystkich klęsk, którym było ojcobójstwo i kazirodztwo władcy. Słysząc to, Jokasta odebrała sobie życie, a Edyp wykuł sobie oczy i szukał z pomocą córek miejsca, w którym mógłby dokonać żywota. Umarł w Kolonos koło Aten. Pochowano go w gaju, do którego wiosną przylatywały słowiki.
Po odejściu króla władzę przejęli Eteokles i Polinejkes. Ustalili, że będą ją sprawować na przemian. Eteokles pierwszy objął tron, lecz po upływie roku nie chciał ustąpić bratu i wygnał go z kraju. Polinejkes schronił się na dworze władcy Argos, Adratosa. Poślubił jego córkę i namówił teścia do najazdu na Teby. Tebańczykom udało się obronić miasto, ale obydwaj bracia zginęli. Władzę ponownie objął Kreon i zabronił pochówku Polinejkesa, którego uważał za zdrajcę. Jego zakaz złamała Antygona. Pochowała brata i za karę została skazana na śmierć poprzez zamurowanie w piwnicy.
Mit o rodzie Labdakidów – plan wydarzeń
Wydarzenia w micie o rodzie Labdakidów przedstawiają się następująco:
- Panowanie króla Lajosa w Tebach
- Przepowiednia delficka
- Narodziny syna władcy
- Przekłucie niemowlęciu stóp i porzucenie go
- Uratowanie Edypa przez pasterza
- Adoptowanie chłopca przez Polybosa i Meropę
- Dokuczliwe zachowanie rówieśników
- Podróż Edypa do Delf i poznanie przepowiedni
- Ucieczka Edypa z Koryntu i podróż do Teb
- Spotkanie z Lajosem i zbrodnia Edypa
- Objęcie władzy przez Kreona
- Pojawienie się Sfinksa w Tebach
- Rozwiązanie zagadki Sfinksa przez Edypa
- Objęcie władzy przez Edypa i poślubienie Jokasty
- Klęski nękające Teby
- Przepowiednia Tejrezjasza
- Samobójstwo Jokasty i samookaleczenie Edypa
- Śmierć Edypa w Kolonos
- Bratobójcza walka o Teby
- Śmierć Eteoklesa i Polinejkesa
- Ponownie objęcie władzy przez Kreona
- Zakaz pochówku zdrajcy Teb
- Złamanie zakazu przez Antygonę
- Zamurowanie Antygony w piwnicy
Problematyka utworu
Mit o rodzie Labdakidów przede wszystkim uwidacznia działanie antycznego fatum, od którego nie da się uciec. Kluczową postacią w tej historii jest Edyp, członek rodziny Labdakidów. Jego działania, mające na celu uniknięcie określonego losu, paradoksalnie prowadzą do jego spełnienia. Bohater jest zarówno klątwą, jak i próbą zbawienia dla swojego rodu. Jego działania wpływają na losy nie tylko jego samego, ale również pozostałych postaci. Po odkryciu prawdy o swoim pochodzeniu, Edyp karze sam siebie, wykłuwając sobie oczy. Cierpienie jest wynikiem wewnętrznej walki z własnymi błędami i grzechami.
Tragedie greckie inspirowane mitem o rodzie Labdakidów
Historia rodu Labdakidów dostarczyła wielu inspiracji dla tragedii greckich. Najważniejszymi z nich są dzieła starożytnego tragika Sofoklesa pt. „Król Edyp” i „Antygona”. Pierwsze z nich skupia się na postaci Edypa, który, nieświadomy swojego pochodzenia, próbuje uniknąć przepowiedni dotyczącej zabicia ojca i poślubienia matki. Losy Edypa prowadzą do spełnienia przepowiedni, a tragedia ukazuje bolesne konsekwencje jego działań. Drugie dzieło skupia się na fabule po śmierci Edypa, a dokładniej na jego córce Antygonie. Bohaterka zmaga się z moralnymi dylematami, oporem przeciwko władzy oraz konsekwencjami łamania prawa.
Inne nawiązania w kulturze
Mity greckie stanowiły inspirację dla wielu pisarzy, od starożytnych tragediopisarzy, poprzez renesansowych poetów, aż po współczesnych autorów, którzy wciąż odwołują się do starożytnych opowieści. Postacie z rodu Labdakidów były często przedstawiane w literaturze, sztuce i teatrze. Odzwierciedlają ponadczasowe i uniwersalne tematy ludzkiej egzystencji i moralności. Podobnych tematów i nawiązań do dziejów rodziny Labdakidów można doszukiwać się w:
- „Siedmiu przeciw Tebom” Ajschylos – dramat opisujący wyprawę siedmiu wodzów w obronie Polinejkesa, który walczył ze swoim bratem Eteoklesem.
- „Sfinks” Ajschylos – dramat satyrowy, którego tematem jest historia rodu Labdakidów.
- „Powieść o Tebach” – francuski poemat nieznanego autora z połowy XII wieku. Opisuje wątki antyczne, jak losy Edypa, Eteoklesa i Polinika.
- „Edyp i Antygona” Antoni Brodowski – obraz z roku 1828, który przedstawia ślepego Edypa prowadzonego przez Antygonę.