Mit o Tezeuszu opowiada o dzielnych czynach greckiego herosa. Przynosi nam historię młodego Tezeusza, który pokonał potwora Minotaura i uwolnił Ateny od haraczu. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu mitowi, przedstawiając streszczenie, plan wydarzeń, charakterystykę postaci oraz jego rolę w kulturze.
Mit o Tezeuszu i Ariadnie – bohaterowie
W micie o Tezeuszu można wyróżnić kilka kluczowych postaci. Są to m.in.:
- Tezeusz – mityczny heros i bohater, syn króla Aten Ajgeusa, wyruszył na Kretę, aby pokonać Minotaura.
- Ariadna – córka króla Minosa i Pazyfae, pomogła Tezeuszowi wydostać się z labiryntu, późniejsza żona Dionizosa.
- Minotaur – pół człowiek i pół byk powstały ze związku Pazfae i byka zesłanego przez Posejdona, zamknięty w zaprojektowanym przez Dedala labiryncie.
- Minos – król Krety, mąż Pazyfae, żądał danin od Ateńczyków, po śmierci został sędzią w Hadesie.
- Ajgeus (także Egeusz) – król Aten, ojciec Tezeusza, widząc czarny żagiel syna, popełnił samobójstwo.
Mit o Tezeuszu – streszczenie krótkie w kilku zdaniach
Tezeusz był synem Ajgeusa i Ajtry. Wychowywała go matka. Jak tylko dorósł, postanowił udać się do Aten i odnaleźć ojca. Przybył do miasta w trudnym dla niego czasie. Składano wówczas haracz w postaci siedmiu chłopców i dziewcząt, mających stać się ofiarą Minotaura. Tezeusz postanowił udać się na Kretę i zgładzić potwora. Przed wyprawą ojciec dał mu dwa żagle: czerwony na znak jego wygranej i czarny oznaczający klęskę.
Kiedy tylko Tezeusz dotarł na wyspę, od razu zyskał miłość Ariadny, córki króla Minosa. Dziewczyna podarowała mu kłębek nici, dzięki której po zabiciu Minotaura odnalazł wyjście z labiryntu. Bohater powrócił do Aten, porzucając w czasie podróży ukochaną Ariadnę na wyspie Naksos. Zapomniał jednak zmienić żagiel na czerwony. Jego ojciec, widząc znak żałoby, popełnił samobójstwo. Tezeusz został królem Aten.
Mit o Tezeuszu – streszczenie szczegółowe
Tezeusz był synem Ajgeusa, który podbił Attykę i poślubił królewnę Trojzeny Ajtrę, by następnie ją porzucić i powrócić do Aten. Chłopiec wychowywał się u matki. Pewnego razu, gdy spędzał czas na zabawie, spotkał Heraklesa. Wojownik stał się wzorem dla małego Tezeusza. Gdy tylko dorósł, postanowił udać się do Aten i odnaleźć ojca. Przed wyprawą matka pokazała mu miecz i sandały zostawione przez Ajgeusa pod kamieniem.
W drodze bohater pokonał zbójów: Skirona, Sinnisa i Prokrustesa, którzy torturowali i zabijali podróżnych. Przed świątynią Apollina także popisał się nadludzką siłą i męstwem, podrzucając woły ponad dach świątyni. Następnie przybył do schorowanego Ajgeusa. Ojciec rozpoznał go po mieczu i sandałach. Aby przypodobać się ludowi, Tezeusz schwytał także grasującego w okolicach Maratonu olbrzymiego byka i złożył go w ofierze Apollinowi. Nie uradowało to jednak mieszkańców, ponieważ byli obecnie w żałobie. Król Minos upomniał się o haracz w postaci siedmiu młodych mężczyzn i siedmiu dziewcząt dla potwora Minotaura, składany co roku.
Chcąc wybawić ateńczyków od okrutnej ofiary, bohater postanowił udać się na Kretę i zabić potwora. Ojciec nakazał mu postawić czerwony żagiel w razie wygranej lub czarny, gdyby przegrał. Na wyprawę Tezeusz zabrał ze sobą tylko dwóch chłopców, których przebrał za dziewczyny oraz nauczył kobiecych ruchów i wdzięków. Na dworze Minosa został przyjęty przez wszystkich z wrogością, oprócz córki króla Ariadny. Dziewczyna zakochała się w nim i postanowiła pomóc w walce z Minotaurem. Podarowała mu kłębek nici, której koniec zawiązał przy wejściu do labiryntu i posuwając się w głąb, powoli rozwijał. Tezeusz znalazł potwora i zabił go, a następnie dzięki nici wyszedł szczęśliwie z labiryntu, co jeszcze nikomu dotąd się nie udało. Po wypełnieniu zadania powracał do Aten wraz z Ariadną.
Jednak na wyspie Naksos, Tezeusz porzucił kochankę i odpłynął w dalszą drogę sam. Dziewczynę odnalazł bóg wina i winnej latorośli zwany Dionizosem, a następnie poślubił. Tezeusz wracał zwycięski do domu. Zapomniał jednak zmienić żagla na czerwony. Ojciec, widząc barwę czarną, rzucił się ze skały i popełnił samobójstwo. Ateńczycy przeżywali żałobę po śmierci Ajgeusa, ale jednocześnie odczuwali radość z powodu zwycięstwa Tezeusza. Tak właśnie powstało święto Oschoforiów, w czasie którego upamiętnia się przebieranie chłopców za dziewczyny.
Tezeusz władał całym państwem greckim, zjednoczył wiele rodów i gmin attyckich w całość państwową, której stolicą uczynił Ateny oraz utrwalił pierwsze zasady republiki. Naśladując Heraklesa, król Tezeusz zapragnął podbić ród amazonek. Uprowadził królową Antiopę, z którą miał syna Hipolita. Następnie ożenił się z Fedrą. Kobieta zdradziła Tezeusza z Hipolitem i zrzuciła winę na jego syna. Tezeusz kazał więc ukarać Hipolita śmiercią.
Bohater, mając już pięćdziesiąt lat, porwał ze Sparty Helenę. Ojciec dziewczynki, król Tyndareos, najechał Ateny pod nieobecność Tezeusza i odebrał Helenę opiekunce Ajtrze, a za karę zabronił mu powracać do Aten. Tezeusz pozostał więc na wyspie Skyros, gdzie pewnego razu pośliznął się i spadł w przepaść. Jego szczątki znaleziono po tym, jak orzeł zaczął wbijać dziób i pazury w jedno miejsce, co odczytano jako znak boski. W roku 474 p.n.e. przywieziono szczątki Tezeusza do Aten.
Mit o Tezeuszu i Ariadnie – plan wydarzeń szczegółowy
Zapoznaj się ze szczegółowym planem wydarzeń, który opisuje poszczególne momenty życia greckiego bohatera:
- Podbicie Attyki przez Ajgeusa i poślubienie Ajtry
- Porzucenie żony i powrót Ajgeusa do Aten
- Dorastanie Tezeusza i spotkanie Heraklesa
- Odepchnięcie głazu oraz zabranie sandałów i miecza
- Podróż Tezeusza do Aten
- Pokonanie Skirona, Skinnisa i Prokrutesa
- Udowodnienie siły przy budowie świątyni Appolina
- Spotkanie ze schorowanym ojcem
- Pokonanie byka i złożenie go w ofierze Appolinowi
- Wyprawa Tezeusza na Kretę
- Podarunek Ariadny
- Zabicie Minotaura przez Tezeusza
- Znalezienie wyjścia z labiryntu
- Porzucenie Ariadny na wyspie Naksos
- Powrót Tezeusza do Aten
- Śmierć samobójcza Ajgeusa
- Powstanie święta Oschoforiów
- Władanie Tezeusza
- Uprowadzenie królowej Antiopii
- Narodziny Hipolita
- Ożenek z Fedrą i zdrada żony
- Kara śmierci dla Hipolita
- Porwanie Heleny ze Sparty
- Odzyskanie dziecka przez Tyndareosa i wygnanie Tezeusza
- Śmierć herosa na wyspie Skyros
- Odnalezienie grobu Tezeusza
- Przywiezienie szczątek do Aten
Mit o Tezeuszu i Ariadnie – plan wydarzeń w 6 punktach
Oto krótki plan wydarzeń z najważniejszymi etapami opisywanego mitu:
- Haracz Ateńczyków dla Krety
- Przybycie Tezeusza na Kretę
- Podarunek Ariadny
- Zabicie Minotaura
- Ucieczka i porzucenie Ariadny
- Powrót Tezeusza do Aten
Charakterystyka Tezeusza
Tezeusz był uosobieniem bohaterstwa, odwagi i męstwa. Jego determinacja oraz umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach sprawiły, że stał się jednym z najbardziej znanych bohaterów w mitologii greckiej. Charakteryzował się delikatną cerą, białymi rękoma i długimi włosami. Nosił płaszcz w kolorze czerwieni, co wywoływało czasem drwiny (naśmiewali się z niego budowniczowie świątyni Apollina). Posiadał niezwykłą siłę, która uwidoczniła się m.in. przy podniesieniu ciężkiego głazu, podrzuceniu wołów ponad dach świątyni, pokonaniu byka w okolicach Maratonu, czy też zabiciu Minotaura.
Tezeusz wykazał się również odwagą i mądrością, co nadało mu status nieustraszonego bohatera. Jednakże, pomimo swoich heroicznych czynów, bohater odznaczył się także nierozważnością, szczególnie w wywieszeniu złego koloru masztu i porwaniu Heleny. Pierwsza z tych decyzji przyczyniła się do śmierci jego ojca, a druga do jego wygnania z Aten. Porzucając zakochaną Ariadnę, pokazał swój całkowity brak serca i empatii. Mimo tych wad, Tezeusz był tylko człowiekiem i mógł popełniać błędy jak każdy inny. Bohater łączył w sobie zarówno heroiczną siłę, jak i ludzkie słabości.
Charakterystyka Ariadny
Ariadna była córką króla Minosa i Pazyfae. Bohaterka odegrała kluczową rolę w wyprawie Tezeusza na Kretę. Jej pomysł związany z kłębkiem nici umożliwił herosowi wydostanie się z labiryntu, z którego nikt inny dotychczas nie znalazł drogi powrotnej. Ariadna darzyła go ogromną miłością, dlatego bez najmniejszego namysłu porzuciła swój dom i rodzinę.
Bohaterowie mieli razem odpłynąć do Aten. Jednakże po drodze Tezeusz rozmyślił się i porzucił śpiącą księżniczkę na wyspie Naksos. Gdy tylko się obudziła i spostrzegła, że jest sama, załamała się, co świadczy o prawdziwości jej uczuć. Całym szczęściem dla dziewczyny znalazł ją Dionizos i wziął za swoją żonę. Wynagrodziło jej to wszystkie smutne chwile i ból po złym potraktowaniu przez Tezeusza. Niewątpliwie Ariadna to dobra i pozytywna postać w mitologii greckiej.
Problematyka utworu
Opisany mit ma charakter epistemologiczny, bowiem dotyczy kwestii poznania świata i samego siebie. Labirynt staje się próbą wytrwałości i odwagi oraz metaforą trudności i zawiłości życia. Tezeusz zaś jest przedstawiany jako bohater, który pokonuje potwora i ratuje Ateny od corocznego ludzkiego ofiarowania dla Minotaura. Jednak jego działania nie zawsze są czyste i moralne, co kwestionuje tradycyjną definicję bohatera.
W jaki sposób pokazano zło w micie o Tezeuszu i Ariadnie?
Mit o Tezeuszu i Ariadnie zawiera kilka elementów, które można interpretować jako ukazanie zła. Jednym z nich są działania króla Minosa. Pobierał on każdego roku od Ateńczyków haracz w postaci siedmiu młodych mężczyzn i siedmiu młodych kobiet, których następnie pożerał Minotaur. Był to przerażający stwór — pół człowiek pół byk. Powstał ze związku Pazyfae, żony Minosa, oraz pięknego byka. Zwierzę to miało stanowić ofiarę dla Posejdona, ale chciwy król złamał złożoną obietnicę i zatrzymał je dla siebie. W zemście Posejdon sprawił, że Pazyfae pokochała byka, a następnie urodziła Minotaura, którego Minos zamknął w labiryncie. Potwór ten może być odbierany jako kolejny przykład zła występującego w micie. Zło występuje także w niektórych zachowaniach Tezeusza, jak porzucenie Ariadny na wyspie Naksos, czy porwanie małej Heleny ze Sparty.
Nawiązania w innych dziełach kultury
Mit o Tezeuszu odgrywa istotną rolę w kulturze, stanowiąc inspirację dla wielu dzieł literackich, sztuki, czy filmów. To właśnie on stanowi źródło dla powstania motywu labiryntu. Można go dostrzec w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego, gdzie labiryntem stają się moralne dylematy Rodiona Raskolnikowa oraz w „Procesie” Franza Kafki, który obrazuje labirynt systemu prawnego. Również Albert Camus w „Dżumie” ukazał owładnięte zarazą miasto Oran jako labirynt. Postać Ariadny może symbolizować motyw przewodniczki, z której inspiracje czerpał Dante w „Boskiej komedii” i Petrarka w „Sonetach do Laury”.