Sarkazm – co to? Definicja
Sarkazm to forma wypowiedzi, która ma na celu wyrazić krytykę wobec danej osoby, zachowania lub sytuacji, przy użyciu negatywnego czy szyderczego tonu. Aby zrozumieć sarkazm, trzeba wziąć pod uwagę kontekst, zinterpretować sytuację i mieć wiedzę o intencji mówcy. Należy także zwrócić uwagę na niewerbalne wskazówki, jak wyraz twarzy i ton głosu. Sarkazm może być traktowany jako rodzaj złośliwej ironii. Często kojarzy się z byciem nieuprzejmym, niemiłym, ale zwykle wypowiedzi te są budowane tak, że trudno wydobyć z nich nutkę sarkazmu. Synonimami sarkazmu są m.in.: drwina, szyderstwo, kpina, gorycz, uszczypliwość, cierpkość.
Sarkazm – przykłady z życia codziennego
Dla wielu osób wychwycenie sarkazmu w codziennych rozmowach i kontaktach z innymi może być nieco trudne. Dlatego warto zapoznać się z różnymi przykładami sarkastycznych wypowiedzi, aby nauczyć się je sprawniej rozpoznawać np.:
- „Naprawdę jesteś taki niemądry, czy tylko udajesz?”,
- „Znowu spóźniłeś się na spotkanie. Twoja punktualność jak zwykle jest niezawodna”,
- „Nie udało Ci się? Co za niespodzianka!”,
- „Doskonała decyzja! Nie ma nic lepszego niż zaplanować przyjęcie w ogrodzie w dzień ulewy”,
- „Oczywiście, każdy z nas jest zgodny, że dwie godziny dodatkowej pracy w piątek wieczorem to najlepszy sposób na rozpoczęcie weekendu”,
- „Niesamowite! Jesteś specjalistą w każdej dziedzinie”,
- „Oczywiście, zrobię Ci kawę, bo właśnie miałam wychodzić do pracy”,
- „Twoje słowa w języku angielskim są tak precyzyjne, że czasami nawet nie możemy zrozumieć, o co dokładnie chodzi”.
Sarkazm – cytaty z literatury
W literaturze sarkazm to kluczowe narzędzie umożliwiające autorom krytykę i wyśmiewanie postaci, sytuacji lub idei. Pisarze wykorzystują go do podkreślania ironii, dodawania głębi postaciom, wyeksponowania istotnych punktów oraz subtelnej wyrazistości swoich opinii. Sarkazm pobudza czytelnika do refleksji i krytycznego myślenia, stanowi narzędzie satyry, humorystycznie ukazujące błędy i absurdalności społeczeństwa. W rezultacie jest efektywnym narzędziem komentarza społecznego, umożliwiającym autorom wyrażanie poglądów w sposób pośredni, lecz silnie oddziałujący:
- „Wybacz, ale nie jestem gotowa umrzeć w tej sekundzie” (Stephenie Meyer, „Intruz”),
- „Gdybym musiała was kupić, nie bylibyście warci swojej ceny” (Terry Pratchett, „Trzy wiedźmy”),
- „Lepiej dobrze malować na czarno, niż marnie na różowo” (Jerzy Pilch „Dziennik”),
- „Gdyby w domu brakowało soli, twoje łzy okazałyby się może przydatne” (Joanna Chmielewska „(Nie)boszczyk mąż”),
- „Jeśli nie liczyć bomby, szósty sierpnia był zapewne uroczym dniem w Hiroszimie” (Terry Hayes „Pielgrzym”).
Różnice między sarkazmem a ironią
Mimo że sarkazm traktuje się jako rodzaj złośliwej ironii, to istnieją między nimi subtelne różnice. Ironia polega na wyrażaniu myśli poprzez stosowanie słów w sposób przeciwny do ich dosłownego znaczenia, aby wyrazić ukryte przesłanie lub wywołać efekt przeciwstawności. Natomiast sarkazm opiera się na negatywnym lub kpiącym tonie głosu czy kontekście wypowiedzi, by zasygnalizować rzeczywiste intencje nadawcy.