Uniwersalizm średniowieczny – definicja
Uniwersalizm średniowieczny polegał na ujednoliceniu całości życia społecznego, politycznego i kulturalnego. Oparty był na dominacji religii chrześcijańskiej w całej Europie, przez co rządził myśleniem, odczuciami, postępowaniem i twórczością wszystkich ludzi średniowiecza. Obowiązywały te same narzucone przez religię normy moralne i wzorce osobowe. Wszystkie państwa europejskie podlegały jednemu władcy, papieżowi, przez co stanowiły niemal jednolitą strukturę (monolit religijny). Praktycznie cała europejska cywilizacja średniowieczna została unormowana w ten sam sposób, na który to porządek składało się wiele pomniejszych czynników.
Uniwersalizm średniowieczny – cechy
Średniowieczny uniwersalizm to jedna z najważniejszych cech epoki trwającej od 476 r. do 1492 r., która charakteryzowała się m.in.:
- katolickim charakterem,
- kultywowaniem jednej idei,
- podporządkowaniem wszystkiego Bogu, czyli tzw. teocentryzm,
- jednością języka (łacina międzynarodowym językiem średniowiecznej kultury),
- rolą Kościoła jako uniwersalnej instytucji na czele z papieżem,
- jednolitym obrazem świata w sztuce i filozofii.
Przykłady średniowiecznego uniwersalizmu
W średniowieczu można zidentyfikować kilka przykładów uniwersalizmu, które wyrażały dążenie do powszechności wartości, wiedzy i wiary:
- Uniwersalizm filozoficzny – scholastyka była średniowiecznym ruchem filozoficznym i teologicznym, który dążył do harmonizacji teologii chrześcijańskiej z filozofią grecką, zwłaszcza z myślą Arystotelesa. Ten nurt akcentował poszukiwanie uniwersalnych zasad, które mogłyby służyć jako fundament zarówno dla wiary, jak i rozumu.
- Uniwersalizm prawniczy – w okresie średniowiecza wykształciły się pewne ogólne normy prawne, mające zastosowanie do wszystkich jednostek, niezależnie od ich pochodzenia i statusu społecznego. Przykładem tego podejścia jest prawo kanoniczne, regulujące kwestie związane z życiem kościelnym i obowiązujące dla wszystkich wiernych.
- Uniwersalizm teologiczny – uważano, że wiara katolicka jest powszechna i zobowiązująca dla wszystkich ludzi, niezależnie od ich narodowości czy kultury. Celem Kościoła katolickiego było rozpowszechnianie swojej doktryny i wartości na całym świecie poprzez misje chrystianizacyjne.
- Uniwersalizm naukowy – w średniowieczu kierowano się ideą zjednoczenia wiedzy, wynikającą z przekonania, że prawdy naukowe powinny być spójne i obejmować różne aspekty rzeczywistości. Z tego względu powstało wiele uniwersytetów, które sprzyjały studiowaniu uniwersalnych dziedzin wiedzy, jak teologia, filozofia, medycyna czy prawo.
Uniwersalizm średniowieczny w literaturze i sztuce
Dominującym światopoglądem średniowiecza był teocentryzm. Zgodnie z nim Boga umieszczano w centrum świata, jak to można zobaczyć w literaturze i sztuce. Stanowiły one idealny nośnik najważniejszych idei epoki i mocno oddziaływały na czytelnika, kształtując u niego odpowiednie postawy i poglądy. Dlatego pisarstwo tych czasów określa się mianem parenetycznego.
Popularne stały się także utwory literackie zawierające zbiory idealnych i pożądanych cech, jakimi powinien odznaczać się człowiek pełniący określoną funkcję lub wybierający konkretną drogę życiową. Pojawił się m.in. wzór idealnego ascety, władcy i rycerza.