Mitologia grecka stanowi fundament europejskiej kultury i sztuki, pełniąc rolę nie tylko jako opowieść o początkach świata i relacjach między bogami, lecz także jako nauka o ludzkich doświadczeniach i wartościach. Wprowadziła pojęcia i tematy, które kontynuowane były także w późniejszych epokach. Jest niezwykle bogata i fascynująca, ale także złożona i wielowątkowa. Mity greckie cechuje ogromna różnorodność postaci różnych typów: bogów, herosów, władców, potworów, a także zwykłych śmiertelników. Aby lepiej zrozumieć mitologię grecką, warto znać najważniejsze z nich.
Bogowie greccy
Każda mitologia posiada swoich bogów. Mitologię grecką cechował przede wszystkim politeizm, czyli wiara w wielu bogów. Zamieszkiwali oni Olimp. Grecy przedstawiali ich na podobieństwo człowieka. Wyróżniali się nieśmiertelnością i niezwykłymi zdolnościami. Każdy z bogów miał też przypisaną dziedzinę, której patronował. Do najważniejszych bóstw zaliczali się: Zeus, Posejdon, Hera, Hermes, Hefajstos, Atena, Ares, Artemida, Apollo, Afrodyta, Dionizos, Demeter, Hades i Hestia.
Zeus – pan gromów
Zeus (Dzeus) to najważniejszy z greckich bogów, pan Olimpu, władca nieba i ziemi, ojciec bogów i ludzi. Jego atrybutami były pioruny, orzeł i tarcza egida. Uchodził za syna Kronosa i Rei oraz brata Hestii, Demeter, Hery (również jego żona), Posejdona i Hadesa. Kronos, wiedząc, że ma zostać pokonany przez własne dziecko, zaczął połykać każde z nich prócz Zeusa, którego matka ukryła na Krecie, zastępując go kamieniem owiniętym w pieluszki. Tam wychowały go nimfy i wykarmiła koza Amaltea, a gdy tylko dorósł, zmusił ojca do zwymiotowania każdego z jego sióstr i braci. Zeus i jego rodzeństwo brali także udział w tytanomachii, czyli walce bogów z tytanami. Jest bohaterem wielu mitów. Przedstawia się go jako imponującą i silną postać. Zwykle ma brodę i długie włosy, a w rękach trzyma piorun oraz berło. Postać Zeusa występuje w wielu mitach.
Posejdon – władca morskich otchłani
Posejdon był synem Kronosa i Rei, jednym z bogów olimpijskich, władcą mórz, rzek, jezior i trzęsień ziemi oraz żeglarzy i rybaków. Jego siedziba znajdowała się wewnątrz Morza Śródziemnego. Zwykle przedstawia się go z trójzębem, na rydwanie ciągniętym przez hippokampy, w towarzystwie trytonów i ichtiocentaurów. Poświęcone mu zwierzęta to koń, delfin i wół. Posejdon uchodzi za ojca Trytona, Polifema i Chryzaora.
Hera – królowa niebios
Hera to córka Kronosa i Rei, żona Zeusa (także jego siostra), królowa Olimpu, bogini niebios i płodności, patronka macierzyństwa, opiekunka małżeństw, piękna i rodziny. Była uosobieniem małżeńskiej zazdrości. Często piętnowała zdradę i prześladowała kochanki swego męża, a także ich dzieci z nieprawego łoża. Zasłynęła ze swojego kłótliwego i gniewnego charakteru oraz knucia intryg. Jej atrybutami są berło i diadem. Zwykle ukazuje się ją z welonem na głowie i owocem granatu w ręce. Poświęconym jej zwierzęciem jest paw. Wraz z Zeusem dochowała się czwórki dzieci: Hefajstosa, Aresa, Hebe i Ejlejtyi.
Hermes – skrzydlaty posłaniec
Hermes uchodził za syna Zeusa i Plejady Mai. Był boskim posłańcem, bogiem dróg, podróżnych, kupców, pasterzy i złodziei. Pełnił także funkcję psychopompa, czyli przewodnika prowadzącego dusze umarłych do Hadesu. Jego atrybutami są sandały ze skrzydełkami, dzięki którym mógł latać, podróżny skrzydlaty kapelusz zwany petasos i symboliczna laska – kaduceucz. Zasłynął ze swojego niezwykłego sprytu i zręczności. Pełnił również rolę boga kultury. Przypisywano mu m.in. wynalazek pisma i liczb oraz gimnastyki.
Hefajstos – boski kowal
W mitologii greckiej Hefajstosa uważano za boga ognia, kowali i złotników. Należał do grona bóstw olimpijskich oraz był synem Zeusa i Hery. Najczęściej przedstawiano go jako silnego starca z brodą i owalną czapką na głowie. W rękach dzierżył młot lub obcęgi. Miał swoje kuźnie we wnętrzu wulkanów, gdzie pracował z cyklopami. Stworzył m.in. złotą zbroję Achillesa i tron-pułapkę dla Hery. Był mężem Afrodyty.
Atena – arcymistrzyni sztuki wojennej
Atena to bogini mądrości, sztuki i sprawiedliwej wojny, jedna z głównych bogów Olimpu. Jest patronką miast i opiekunką dynastii panujących. Do jej atrybutów należą włócznia, tarcza i łuk, a poświęcone zwierzę to sowa. Przedstawia się ją jako surową boginię w pełnej zbroi. Wielokrotnie opowiadała się podczas ludzkich wojen po jednej ze stron. Nosiła przydomek Pallas. Jest córką Zeusa i Metis. Według mitu Zeus dowiedział się, że jedna z jego żon, Metis, jest w ciąży, a jej dziecko będzie potężniejsze od niego samego, dlatego postanowił temu zapobiec i połknął ciężarną Metis. Wówczas poczuł silny ból głowy, więc Hefajstos rozłupał mu czaszkę, w wyniku czego z głowy boga wyskoczyła Atena. Aby lepiej poznać tę historię, warto zapoznać się z mitem o Atenie.
Ares – pan krwawych konfliktów
Ares, czyli syn Zeusa i Hery, to bóg wojny, a także opiekun męstwa i waleczności. Jego atrybutami są: zbroja, hełm, tarcza i włócznia, a ulubionymi zwierzętami pies i sęp. Wyróżniał się brutalnością, agresją i nieobliczalnością. W odróżnieniu do Ateny, Ares patronował nikczemnościom wojennym, czyli konfliktom, zniszczeniom oraz okrucieństwu. W czasie walk towarzyszyli mu jego synowie: Fobos (Strach) i Dejmon (Przerażenie), a także bogini Eris (Niezgoda). Miał romans z Afrodytą.
Artemida – mistrzyni szybkich i bezbolesnych strzał
Artemida to córka Zeusa i Latony oraz bliźniacza siostra Apolla. Według greckiej mitologii jest boginią łowów, zwierząt, lasów, gór oraz roślinności, a także płodności. Cechuje ją wieczna młodość i dziewiczość. Zajmowała się głównie polowaniem. Miała niezwykły talent do strzelania z łuku. Brała udział w walce przeciw gigantom i zabiła w obronie swojej matki dzieci Niobe. Do jej atrybutów należą: łuk, strzały i kołczan, a ulubionym zwierzęciem jest łania.
Apollo – strażnik muzycznej doskonałości
Z poezją, muzyką i łowami nieodłącznie wiązał się Apollo, jeden z najważniejszych bogów greckich. Był on synem Zeusa i Latony oraz bliźniakiem Artemidy. Uważa się go za boga słońca, światła, muzyki, poezji, sztuki, leczenia i proroctw, a także zwierzchnika dziewięciu muz. Wyróżniał się niezwykłą urodą i wieczną młodością. Cechowała go zazdrość i zawistność, którą można zauważyć w micie o Apollo i Marsjaszu, gdzie po muzycznym pojedynku, mimo zwycięstwa, przywiązał Marsjasza do drzewa i obdarł go ze skóry.
Afrodyta – bogini, którą zwano najpiękniejsza
Afrodyta to bogini miłości, piękna, pożądania i płodności. Narodziła się z piany morskiej, która powstała wokół genitaliów Urana (Nieba), odrąbanych przez jego syna Kronosa. Inna wersja mitu mówi, że jest córką Zeusa i Dione. Do jej atrybutów należą: rydwan zaprzężony w gołębie, róża, muszla, jabłko oraz mirt. Zdobyła jabłko z napisem „Dla najpiękniejszej”, przez co przyczyniła się do wybuchu wojny trojańskiej. Jest żoną Hefajstosa. Miała romans z Aresem, Dionizosem i mortalem Adonisem.
Dionizos – opiekun winorośli i uciech życia
Dionizos, zwany także Bachus, jest bogiem wina, ekstazy, teatru i transformacji. Uchodzi za syna Zeusa i śmiertelniczki Semele. Według jednego mitu Zeus miał uwieść Semele, która następnie zaszła w ciążę. Zazdrosna Hera podstępem namówiła kobietę do poproszenia Zeusa, aby ukazał jej się w całej swej boskiej chwale. Bóg związany przysięgą, spełnił życzenie Semele, w wyniku czego spłonęła. Zeus zdążył uratować jej płód, wszywając go sobie w udo, skąd po czasie narodził się Dionizos. Bóg ten zwykle jest ukazywany z wieńcem z bluszczu lub winorośli, pucharem wina, kiścią winogron oraz podłużną laską. To pierwszy grecki bóg, który opuścił Olimp i zamieszkał wśród ludzi na ziemi. Jego kult wywoływał ekstatyczne tańce, muzykę i trans.
Demeter – matka cierpiąca
Demeter to bogini płodności ziemi, urodzaju, zbóż i rolnictwa. Jest córką Rei i Kronosa oraz matką Kory (Persefony). Najczęściej przedstawia starszą, dostojną kobietę trzymającą w dłoni kłosy zboża. Najbardziej znany mit z nią związany opowiada o uprowadzeniu jej córki przez Hadesa (Mit o Demeter i Korze). Gdy Persefona została zabrana, Demeter popadła w rozpacz. Smutek bogini był tak ogromny, że ziemia przestała wydawać plony. Zeus nakazał Hadesowi wypuścić Persefonę, ale kobieta zjadła wcześniej owoc granatu, co na zawsze związało ją z podziemnym światem zmarłych. W wyniku zawartego kompromisu Persefona spędzała część roku z matką (wiosna i lato), a część z Hadesem (jesień i zima).
Hades – władca krainy cieni
Hades to grecki bóg podziemnego świata zmarłych. Był bardzo surowy, ale i sprawiedliwy. Mimo że pojawiał się na ziemi rzadko, to i tak budził ogromny strach wśród ludzi. Jego atrybutami są berło i klucze, a nieodłącznym towarzyszem trzygłowy pies – Cerber. Jest także przedstawiany z rogiem obfitością i psią czapką, która sprawiała, że stawał się niewidzialny i mógł swobodnie podróżować po ziemi. Mąż Persefony, którą sam uprowadził do podziemia (Mit o Hadesie). Miał skomplikowane relacje z innymi bogami, a zwłaszcza z Zeusem i Posejdonem.
Hestia – strażniczka domowego ogniska
Hestia, czyli najstarsza córka Kronosa i Rei, to bogini ogniska domowego, źródła światła, ciepła i siły oraz symbol wiecznego dziewictwa. Zajmowała centralne miejsce w życiu domowym i religijnym starożytnej Grecji. Pierwsza część ofiar była składana dla niej, ponieważ jej ogień był także ogniem ofiarnym. Gdy jej ogień wygasł, nie można było użyć zwykłego ognia, ale wzniecić je poprzez pocieranie dwóch kawałków drewna. Chcieli ją poślubić Posejdon i Apollo, bogini jednak ślubowała czystość. Była najłagodniejszym z bogów olimpijskich i nigdy nie uczestniczyła w ich sporach.
Legendarni herosi i wojownicy
Prócz bogów ważne miejsce w starożytnych wierzeniach Greków zajmowali też herosi. Byli oni półbogami, czyli istotami zrodzonymi ze związku boga i człowieka. Cechowała ich niezwykła odwaga, siła, zręczność oraz mądrość. Często pomagali ludziom, zwalczając potwory i złe siły. Wśród nich wybijają się postacie takie jak: Herakles, Perseusz, Jazon, Achilles, Tezeusz i Odyseusz.
Herakles – pogromca potworów mitycznych
Herakles był herosem (półbogiem), synem Zeusa i śmiertelniczki Alkmeny, mężem Dejaniry, Megary i Hebe. Zasłynął ze swojej wielkiej siły, waleczności, męstwa i zdolności wojennych. Stanowił namacalny dowód niewierności Zeusa do Hery, dlatego bogini darzyła go ogromną nienawiścią. Pewnego razu zesłała na niego szaleństwo, przez co Herakles zamordował kilkoro ze swoich dzieci. Jako pokutę udał się na służbę do Eurysteusza. Na jego polecenie miał wykonać dwanaście prac, które podsuwała sama Hera. Herakles zabił lwa Nemejskiego i Hydrę Lernejską, sprowadził łanię kerynejską, schwytał dzika erymantejskiego, wysprzątał stajnię Augiasza, przepędził ptaki stymfalijskie, złapał byka kreteńskiego, pojmał klacz króla Diomedesa, zdobył pas Hipolity, uprowadził trzodę Geriona, przyniósł złote jabłka z ogrodu Hesperyd i sprowadził Cerbera z Hadesu.
Perseusz – kat Gorgony o wężowych włosach
Perseusz to kolejny z greckich herosów, syn królewny Danae i Zeusa, mąż Andromedy. Akrizjos, władca Argos, usłyszał od wyroczni, że zginie z rąk swojego wnuka. Postanowił więc zamknąć córkę w piwnicy, aby żaden mężczyzna nie mógł jej dostać. Zeus udał się do niej pod postacią złotego deszczu i zapłodnił ją. Gdy tylko Perseusz się narodził, król rozkazał zamknąć go z matką w beczce i wyrzucić do morza. Bohaterom udało się dotrzeć do wyspy Seriphos i trafili pod opiekę króla Polydectesa. Gdy chłopiec podrósł, władca zaczął obawiać się o swój tron, więc wysłał go, aby zabił Meduzę – Gorgonę z wężami zamiast włosów. Pokonał też węża morskiego Krakena, ratując tym samym Andromedę. Nieświadomie uśmiercił swojego dziadka uderzeniem z dysku. Jest założycielem Myken i Tirynsu.
Jazon – nieustraszony żeglarz
W mitologii greckiej Jazon był potomkiem króla Jolkos, Azjona. Jego ojciec został strącony z tronu przez swojego brata Peliasa. W związku z konfliktem rodzinnym, chłopiec trafił pod opiekę centaura Chejrona. Gdy Jazon podrósł, upomniał się o władzę. Pelias w zamian wysłał go po Złote Runo, które przechowywał Ajetes. Heros zebrał najwybitniejszych greckich wojowników i na statku Argo wyruszył do Kolchidy. W zdobyciu Złotego Runa pomogła mu Medea. Po powrocie pomścił śmierć swojego ojca i uciekł z Medeą do Koryntu. Następnie porzucił ją dla Kreuzie (lub Glauke). W zemście kobieta podarowała nowej kochance zatrutą szatę, a następnie zabiła swoje dzieci i uciekła. Jazon powrócił do Jolkos i odzyskał władzę.
Achilles – niezwyciężony heros i jego pięta
Achilles to syn króla Peleusa i nimfy Tetydy oraz ojciec Neoptolemosa. Wychowywał go centaur Chiron. Matka, chcąc zapewnić mu nieśmiertelność, kąpała go w Styksie. Jedynym słabym punktem na jego ciele pozostała pięta, za którą Tetyda trzymała niemowlę. Achilles zyskał sławę, dzięki swej urodzie, odwadze, waleczności i sile ducha. Na prośbę Greków wziął udział w wojnie trojańskiej. Pomścił śmierć swojego przyjaciela Petroklosa, pokonując w walce Hektora. Został zabity przez Parysa, który ugodził go strzałą z łuku w piętę. Od tego wydarzenia pochodzi wyrażenie „pięta achillesowa” oraz nazwa „ścięgno Achillesa”.
Tezeusz – ten, który zgładził Minotaura
Tezeusz uchodzi za jednego z najsłynniejszych bohaterów mitologii greckiej. Był synem króla Aigeusa i Aithras. Posiadał bardzo delikatną urodę: miał idealną cerę, długie włosy i białe ręce. Za życia dokonał ogromnej liczby bohaterskich czynów. Jednym z nich było zabicie Minotaura, okrutnego potwora, który został zamknięty w labiryncie zaprojektowanym przez Dedala. Pomoc w znalezieniu drogi powrotnej z labiryntu zawdzięczał kłębkowi nici, podarowanemu przez zakochaną w nim Ariadnę. W drodze powrotnej zabrał kobietę ze sobą, ale z czasem się rozmyślił i porzucił ją na wyspie Naksos. Więcej szczegółów o tej historii można znaleźć w micie o Tezeuszu. Zginął na wygnaniu w tajemniczy sposób. Według najpowszechniejszej wersji został zepchnięty ze skały do morza przez króla Skyros Likomedesa, który zazdrościł mu sławy.
Odyseusz – człowiek, którego losem rządzą bogowie
Odyseusz to król Itaki, syn Laertrsa i Antiklei, mąż Penelopy. Zasłynął ze swojej odwagi, intelektu, sprytu i przebiegłości. Według mitu o Odyseuszu, wyruszył na wojnę trojańską, pozostawiając żonę i syna Telemacha, namówił Achillesa do walki i wpadł na pomysł wybudowania konia trojańskiego. Po wojnie wracał do rodzinnej Itaki przez dziesięć lat. W tym czasie odwiedził m.in. kraj Lotofagów, Kikonów, wyspę cyklopa Polifema, był u króla wiatrów Eola, u Lajstrygonów i czarodziejki Kirke, miał romans z nimfą Kalypso oraz dotarł do kraju Feaków. Po tym przybył do rodzinnego pałacu w przebraniu żebraka i zabił wszystkich zalotników swojej żony.
Najsłynniejsi władcy i królowie starożytnej Grecji
W mitologii greckiej występuje wiele postaci ludzkich, uznawanych za królów i władców różnych krain. Zaliczają się do nich m.in. Minos, Midas, Tantal, Pigmalion, Syzyf i Edyp. Na ich przykładzie można zauważyć, że starożytnych władców często spotykały liczne ludzkie nieszczęścia, z których znaczna większość stanowiła karę boską za nieposłuszeństwo.
Minos – ojciec potwora
Minos był potężnym i zdolnym władcą Krety. Uchodził za syna Zeusa i Europy, męża Pazyfae, a także ojca Ariadny, Androgeosa, Glaukosa, Deukaliona, Fedry, Akalle, Katreusa i Minotaura. Ostatnie z jego dzieci było potworem narodzonym ze związku Pazyfae i byka zesłanego przez Posejdona. Minos obiecał złożyć zwierzę w ofierze, ale nie dotrzymał obietnicy. Bóg mórz zemścił się i sprawił, że Pazyfae zakochała się w byku.
Minotaur został zamknięty w labiryncie zaprojektowanym przez Dedala. Żywił się ludzkim mięsem, dlatego król Krety po pokonaniu Ateńczyków zażądał od nich co dziewięć lat ofiary z siedmiu młodzieńców i siedmiu panien. Po śmierci Minos został sędzią w Hadesie.
Midas – król złotego przekleństwa
Midas to kolejny grecki władca, który rządził w starożytnej Frygii. Był synem Gordiosa i Kybele. Występował w wielu mitach. Pewnego razu zaopiekował się Sylenem, który odłączył się od orszaku Dionizosa. w podzięce bóg postanowił spełnić jego życzenie. Król poprosił, aby każda dotknięta przez niego rzecz zamieniała się w złoto. Przez swoją chciwość prawie umarł z głodu. Według innej znanej historii był sędzią w muzycznym pojedynku Apolla z Marsjaszem. Przyznał zwycięstwo satyrowi, co bardzo rozgniewało Apolla. W zemście bóg sprawił, że wyrosły mu ośle uszy.
Tantal – mistrz samozagłady
Tantal był bardzo majętnym królem Lidii, synem Zeusa i Pluto, ojcem Pelopsa i Niobe. Cieszył się dużym szacunkiem wśród bogów, którzy często zapraszali go na swoje uczty na górę Olimp. Zdarzało się, że wyjawiał ich boskie tajemnice oraz wykradał nektar i ambrozję. Według jednego mitu pewnego dnia Tantal zwątpił w boskość mieszkańców Olimpu i zaprosił ich do pałacu na ucztę, gdzie podał pieczeń ze swojego syna Pelopsa. Bogowie obdarzeni darem jasnowidzenia nie tknęli mięsa. Zrobiła to jedynie Demeter, która była zrozpaczona po stracie Persefony. Bogini zjadła łopatkę królewicza. Zeus ożywił Pelopsa, a ubytek zastąpił kością słoniową. Tantal za swoje przewinienia został strącony do Tartaru. Tam musiał znosić wieczny głód i pragnienie.
Pigmalion – władca, który pokochał posąg
Pigmalion to mitologiczny król Cypru i utalentowany rzeźbiarz. Jego dzieła były tak doskonałe, że wydawały się prawdziwe i można było odróżnić je tylko dotykiem. Najlepszą pracą Pigmaliona stała się Galatea – rzeźba pięknej kobiety. Władca wiódł samotne życie, ponieważ zniechęcała go kondycja kobiet, a szczególnie nierządnic projtydzkich. Podczas wiosennych obchodów święta Afrodyty, Pigmalion pomodlił się do bogini, aby obdarzyła go swoją łaską i ożywiła Galateę. Afrodyta spełniła jego prośbę i przemieniła rzeźbę w prawdziwą kobietę. Król poślubił ukochaną i mieli razem dziecko.
Syzyf – przebiegły zdrajca boskich tajemnic
Syzyf, syn Eola i Enarety, był założycielem oraz władcą Koryntu. Bogowie bardzo go lubili i często zapraszali na swoje uczty, skąd podkradał nektar i ambrozję. Według mitu pewnego razu Syzyf wyjawił bardzo ważną tajemnicę Zeusa, którą podsłuchał na Olimpie. Rozgniewany bóg wysłał do niego bożka śmierci Tanatosa, ale przebiegły król go uwięził. To sprawiło, że przez jakiś czas nikt na ziemi nie umierał. Tanatos został dopiero uwolniony przez Aresa, który następnie zabił Syzyfa. Król ponownie oszukał Zeusa i zabronił żonie pogrzebania swojego ciała. W konsekwencji nie mógł wejść do świata zmarłych. Hades posłał go, aby ukarał nieposłuszną żonę. Syzyf wrócił na ziemię i ukrył się wśród ludzi. Gdy po kilku latach Zeus przypomniał sobie o jego nieobecności, rozkazał go dotkliwie ukarać. Od tej pory Syzyf musi wtaczać ogromny kamień na szczyt góry, skąd kamień za każdym razem stacza się w dół, zmuszając bohatera do powtórzenia czynności.
Edyp – ofiara przeznaczenia
Edyp to król Teb, wywodzący się z rodu Labdakidów. Był synem Lajosa i Jokasty (również jej mężem) oraz ojcem Antygony, Ismeny, Polinejkesa i Eteoklesa. Przed jego narodzinami Lajos otrzymał przepowiednię od wyroczni, że zostanie zabity przez swojego syna, który następnie poślubi własną matkę. Aby ustrzec się zbrodni, rodzice porzucili Edypa w górach. Tak trafił pod opiekę Polibosa i Merope. Gdy dorósł, udał się do wyroczni, gdzie usłyszał o swoim występku wobec rodziny. Zdecydował się nie wracać już do Koryntu. Po drodze niczego nieświadomy zabił swojego ojca Lajosa i pokonał Sfinksa, a w zamian otrzymał rękę Jokasty i został królem Teb. Po latach na miasto spadła zaraza. Wówczas wieszcz Terezjasz wyjawił całą prawdę o jego pochodzeniu. Słysząc to, Jokasta powiesiła się, a Edyp wydłubał sobie oczy i opuścił Teby.
Mityczne stwory i potwory
W wierzeniach starożytnych Greków nie mogło zabraknąć również stworów i potworów. Te hybrydalne istoty zamieszkiwały zarówno ziemię, jak i zaświaty, budząc zarazem podziw i grozę śmiertelników. Uosabiały w sobie pierwotne, instynktowne siły natury, z którymi musieli zmagać się herosi, pragnący zyskać nieśmiertelność. Zaliczały się do nich takie stworzenia, jak: Minotaur, Meduza, Sfinks, Cerber, Cyklopi, Centaury, Harpie i Hydra.
Minotaur – groźny mieszkaniec labiryntu
Minotaur to mityczna bestia przedstawiana jako człowiek z głową byka lub rzadziej jako byk z głową i torsem człowieka. Powstał ze związku Pazyfae, żony Minosa, i pięknego byka zesłanego przez Posejdona. Początkowo zwierzę to miało zostać złożone w ofierze, ale Minos nie dotrzymał obietnicy. W zemście Posejdon sprawił, że Pazyfae zakochała się w byku. Minotaur był żarłocznym stworzeniem i wszyscy się go obawiali. Dlatego król postanowił uwięzić go w labiryncie, z którego nikt nie mógł znaleźć wyjścia. Potwór żywił się ludzkim mięsem, dlatego posyłano mu ateńskich młodzieńców i panny. Został zabity przez Tezeusza.
Meduza – przerażająca piękność
Meduza była jedną z trzech Gorgon, potwornych córek bogów Forkosa i Keto. W odróżnieniu od swoich nieśmiertelnych sióstr (Steno i Euriale), ją można było zabić. Meduza zamiast włosów miała wijące się węże, posiadała nieruchome i błyszczące oczy, dzicze kły, szyję pokrytą smoczymi łuskami, ręce ze spiżu oraz złote skrzydła. Jej spojrzenie zamieniało wszystkie istoty żywe w kamień. Została zabita przez Perseusza. Heros był uzbrojony w czyniący go niewidzialnym hełm Hadesa, skrzydlate sandały od Hermesa i sierp z adamatu. Po odcięciu głowy Meduzy, z jej szyi wydostali się synowie Posejdona – Pegaz i olbrzym Chryzaor.
Sfinks – uskrzydlony potwór
Sfinks uchodził za gigantycznego potwora o ciele lwa, głowie i piersiach kobiety, ogonie węża oraz skrzydłach orła. Narodził się ze związku giganta Tyfona i Echindy. Pilnował dostępu do Teb, siedząc na skale w wąwozie. Zadawał zagadki podróżującym ludziom i pożerał ich, jeśli nie znali odpowiedzi. Jedna z nich brzmiała następująco: „Co to za zwierzę, które rano chodzi na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczorem na trzech?”. Poprawnej odpowiedzi udzielił Edyp, którego zdaniem był to człowiek. Rozwiązanie zagadki sprawiło, że potwór rzucił się w przepaść.
Cerber – strażnik podziemnego królestwa
Cerber to olbrzymi trzygłowy pies, który strzegł wejścia do krainy zmarłych. Według innych wersji mitu miał też węża zamiast ogona. Był on synem Echidy i Tyfona, bratem Sfinksa, Hydry, Chimery oraz Ortrosa. Żył nieopodal Styksu. Miał za zadanie nie wpuszczać do Hadesu żywych i nie wypuszczać z niego martwych. Został udobruchany jedynie przez Orfeusza, który uwiódł go swoją grą na lirze oraz uśpiony ciastkiem z miodem i makiem przez wieszczkę Sybillę.
Cyklopi – jednookie bestie
Cyklopi są opisywani jako olbrzymy z jednym okiem na środku czoła. Zajmowali się pasterstwem i budową ogromnych murów oraz pracowali w kuźni Hefajstosa. Pierwsze ich pokolenie było dziećmi Gai i Uranosa. Zostali wtrąceni przez ojca do Tartaru. Wydostał ich stamtąd Kronos (także syn Uranosa), który poprosił o pomoc w walce z ojcem. Po zwycięstwie Kronos ponownie zepchnął Cyklopów do Tartaru. Ostatecznie uwolnił ich Zeus. W podzięce wykuli dla niego pioruny, które pomogły wygrać mu walkę z tytanami. Są także twórcami hełmu Hadesa, trójzębu Posejdona oraz łuku i strzał Artemidy. Jednym z najbardziej znanych Cyklopów był Polifem.
Centaur – koński człowiek
Centaurowie w mitologii greckiej stanowili plemię dzikich stworzeń o końskich ciałach oraz ludzkim torsie i głowie. Zamieszkiwali góry i lasy Tesalii, Arkadii czy Elidy. Teorie o ich pochodzeniu są dwie. Jedna podaje, że byli potomstwem Kentaurosa i klaczy magnezyjskich. Za to zdaniem drugiej pochodzili od Iksjona i chmurnej boginki Nefele. Byli dzicy, gwałtowni i skłonni do przemocy. Żywili się mięsem oraz bardzo dobrze polowali. Do znanych centaurów należą Chronos i Folos.
Harpie – bóstwa wiatru
Harpie to potwory o ciele ptaka i twarzy kobiety. Uchodziły za córki Taumasa i Okeanidy Elektry, co czyniło je siostrami Iris. Były znane jako uosobienie wichrów oraz wiatrów burzowych, porywały dzieci. Cechowała je złośliwość, okrucieństwo i brutalność. Ich słabością był niezaspokojony apetyt. Pożerały wszystko podczas uczt. Torturowały także złych ludzi w Tartarze.
Hydra – wielogłowy smok morski
Hydra Lernejska była wielogłową bestią o ciele węża. Zamieszkiwała bagna w okolicy Lerny w Argolidzie. Posiadała zdolność odrastania dwóch głów za każdą jedną, która została ucięta. Została pokonana przez Herkulesa w czasie wykonywania przez niego dwunastu prac. Heros wypalił jej rany, zapobiegając tym samym regeneracji, a środkową głowę, która była nieśmiertelna, zakopał w ziemi.
Pozostałe postacie w mitologii greckiej
Prócz bogów, herosów, władców lub potworów mity greckie obfitują też w wiele innych ciekawych postaci, jak tytan Prometeusz, królowa Niobe, muzyk Orfeusz, Pandora, Narcyz oraz Dedal z synem Ikarem. Ich dzieje są niezwykle fascynujące i często stanowią przestrogę dla niektórych zachowań.
Niobe – wiecznie płacząca matka
Niobe była królową Teb, córką Tantala i plejady Tajgete, żoną Amfiona. Miała siedmiu synów i siedem córek zwanych Niobidami. Pewnego razu Niobe pochwaliła się, że jest lepszą matką od bogini Leto, która miała tylko dwójkę dzieci: Apolla i Artemidę. Słysząc tę obrazę, Apollo i Artemida postanowili ukarać Niobe i zastrzelili z łuku całe jej potomstwo. Zrozpaczona matka prosiła bogów, aby zakończyli jej cierpienie. Zeus zamienił ją więc w skałę, z której już zawsze miały płynąć łzy.
Orfeusz – pan uwodzenia dźwiękami
Orfeusz został zapamiętany jako legendarny poeta i śpiewak grecki. Potrafił oczarować ludzi, zwierzęta, a nawet nieożywione przedmioty. Wtórował swojemu śpiewu grą na lirze lub kitarze, którą ulepszył, powiększając liczbę jej strun z siedmiu do dziewięciu. Był synem Apolla i muzy Kaliope oraz mężem Eurydyki. Została ona ugryziona przez żmiję i zmarła. Orfeusz pragnął wydostać ukochaną ze świata zmarłych, dlatego udał się do Hadesu. Jego prośby zostały wysłuchane, ale nie mógł się za nią obejrzeć, dopóki nie wyjdą na powierzchnię. Mężczyzna nie wytrzymał i Eurydyka już na zawsze pozostała w Hadesie.
Prometeusz – darczyńca ognia dla ludzkości
Prometeusz był tytanem, synem Japeta i okeanidy Klimene, bratem Epimeteusza, Atlasa i Menojtiosa oraz ojcem Deukaliona. Według mitu o Prometeuszu stworzył on pierwszych ludzi z gliny pomieszanej ze łzami, a dusze dał im z ognia niebieskiego. Następnie nauczył ich pisania, czytania, uprawy roli, budowy domu, a także wykradł dla nich ogień z Olimpu. W konsekwencji został skazany na wieczne cierpienie poprzez przykucie do skał Kaukazu, gdzie codziennie przylatywał orzeł i wyjadał mu wątrobę. Ta za każdym razem ponownie odrastała. Wybawił go dopiero Herakles, który zabił orła.
Pandora – zdradziecki wymysł bogów
Z Prometeuszem nieodłącznie wiąże się też postać Pandory. Była to pierwsza kobieta na Ziemi. Zeus stworzył ją i zesłał jako karę za to, że Prometeusz złożył fałszywą ofiarę bogom. Pandora została ulepiona z gliny przez Hefajstosa, Atena nauczyła ją prac domowych, Afrodyta podarowała urodę, a Hermes odpowiedni charakter. Prometeusz domyślił się podstępu, więc nie przyjął jej do siebie. Ostrzegł też swojego brata Epimeteusza, ale ten uległ urokowi kobiety i wziął ją za żonę. Pandora w posagu otrzymała od bogów tajemniczą puszkę. Była niezwykle ciekawa zawartości, więc namówiła męża do jej otwarcia. Wówczas na świat wydostały się wszelkie choroby i nieszczęścia.
Narcyz – niewolnik własnego odbicia
Narcyz był młodzieńcem o niezwykłej urodzie. Narodził się ze związku nimfy Liriope i bóstwa rzecznego Kefisosa. Po jego narodzinach, wieszcz przepowiedział rodzicom, że chłopiec będzie żył, dopóki nie ujrzy swojego odbicia. W Narcyzie kochały się wszystkie nimfy i boginki leśne, ale bez wzajemności. Młodzieniec był bowiem zbyt zafascynowany polowaniem i to jemu poświęcał najwięcej czasu. Pewnego razu odczuł ogromne pragnienie i postanowił napić się z pobliskiego strumienia. Wówczas ujrzał swoje odbicie i bezgranicznie się w nim zakochał, a następnie umarł z tęsknoty. Na jego grobie wyrósł biały kwiat Narcyza.
Dedal – człowiek o wielkim talencie
Dedal to kolejna mityczna postać, którą warto znać. Był on greckim wynalazcą, architektem i rzeźbiarzem. Zyskał uznanie dzięki swoim innowacyjnym projektom. Stworzył m.in. świder, grundwagę i siekierę. To jemu zawdzięcza się także wybudowanie świątyni Apolla i stworzenie labiryntu, z którego nikt nie mógł znaleźć wyjścia. Dedal pochodził z Aten, ale uciekł stamtąd po zabiciu swojego siostrzeńca Talosa, któremu pozazdrościł wynalezienia piły i koła garncarskiego. Jego żoną była Neukrate. Mieli razem syna Ikara, którego tragiczną historię opisuje Mit o Dedalu i Ikarze.
Ikar – podniebny marzyciel
Ikar to syn Dedala i Neukrate. Wraz ze swoim ojcem został uwięziony na wyspie Krecie przez króla Minosa. Wówczas Dedal wpadł na pomysł zbudowania dla nich skrzydeł z piór i wosku, dzięki którym będą mogli uciec. Przed lotem nakazał synowi, aby nie leciał zbyt wysoko, ponieważ słońce stopi wosk i aby nie leciał zbyt nisko, ponieważ pióra namokną od wody. Zafascynowany lotem Ikar znieważył słowa ojca i wzniósł się za wysoko. Słońce stopiło wosk, a on spadł do morza i utonął. Na jego cześć morze to nazwano ikaryjskim.
